Temat interpretacji

Kwestia możliwości i momentu zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów - w związku ze zbyciem lokalu użytkowego - spłat dokonanych przez Wnioskodawczynię na rzecz pozostałych współwłaścicieli lokalu z tytułu bezumownego korzystania z lokalu oraz z tytułu zniesienia współwłasności lokalu na jej rzecz.

Na podstawie art. 13 § 2a, art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2019 r., poz. 900, z późn. zm.) Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej stwierdza, że stanowisko Wnioskodawczyni przedstawione we wniosku z dnia 4 września 2019 r. (data wpływu 5 września 2019 r.), uzupełnionym pismem z dnia 30 września 2019 r. (data wpływu 2 października 2019 r.) o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie możliwości i momentu zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów - w związku ze zbyciem lokalu użytkowego - spłat dokonanych przez Wnioskodawczynię na rzecz pozostałych współwłaścicieli lokalu z tytułu bezumownego korzystania z lokalu oraz z tytułu zniesienia współwłasności lokalu na jej rzecz - jest prawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 5 września 2019 r. wpłynął do tutejszego organu ww. wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie możliwości i momentu zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów - w związku ze zbyciem lokalu użytkowego - spłat dokonanych przez Wnioskodawczynię na rzecz pozostałych współwłaścicieli lokalu z tytułu bezumownego korzystania z lokalu oraz z tytułu zniesienia współwłasności lokalu na jej rzecz. Wniosek uzupełniony został pismem z dnia 30 września 2019 r. (data wpływu 2 października 2019 r.).

We wniosku oraz jego uzupełnieniu przedstawiono następujący stan faktyczny.

Wnioskodawczyni jest osobą fizyczną podlegającą nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w Polsce. Do 31 stycznia 2018 r. prowadziła działalność gospodarczą, a po tym okresie (do dnia złożenia wniosku) działalność ta została zamknięta. Działalność gospodarcza była prowadzona w zakresie usług gastronomicznych.

Przed zamknięciem działalności gospodarczej Wnioskodawczyni prowadziła działalność gospodarczą w lokalu, który nie stanowił odrębnej własności, a ona była współwłaścicielem budynku, w skład którego wchodził ten niewyodrębniony lokal. Udział we współwłasności budynku nabyty został częściowo w dniu 31 maja 2005 r. oraz częściowo w dniu 15 czerwca 2006 r. Lokal miał charakter użytkowy (prowadzona była w nim restauracja), a udział w budynku (pierwsza część) był najpierw nabyty do majątku wspólnego małżeńskiego, a po śmierci męża (15 czerwca 2006 r.) do majątku odrębnego. Udział w nieruchomości był wykazywany jak środek trwały Wnioskodawczyni.

Wnioskodawczyni prowadziła wieloletni spór sądowy, który dotyczył zniesienia współwłasności nieruchomości, w której znajdował się tenże lokal. W wyniku tego sporu zostało wydane w dniu 31 lipca 2017 r. postanowienie sądu, które uprawomocniło się w 2017 r.

W ww. orzeczeniu m.in. sąd:

1. dokonał zniesienia współwłasności lokalu,
2. wyodrębnił własność ww. lokalu oraz przyznał go na wyłączną własność Wnioskodawczyni,
3. zobowiązał ją do dokonania spłat na rzecz innych współwłaścicieli z tytułu:

• bezumownego korzystania z ww. lokalu ponad przysługujący jej udział we współwłasności oraz,
• dopłat innym współwłaścicielom różnicy pomiędzy wartością przypadającego jej majątku (tj. lokalu) oraz wartości majątku przypadającego innym współwłaścicielom.

Spłaty z tytułu bezumownego korzystania z lokalu zostały zasądzone na podstawie przepisów kodeksu cywilnego i dotyczyły wyłącznie należności głównych.

Wnioskodawczyni otrzymała w 2018 r. noty obciążeniowe od innych współwłaścicieli z tytułów, o których mowa wyżej. Wszystkie dokonane spłaty czy też dopłaty zostały dokonane przez nią w dniu 8 lutego 2018 r.

Wnioskodawczyni sprzedała ww. wyodrębniony lokal w 2018 r. i zaliczyła kwotę uzyskaną ze sprzedaży do przychodów z działalności gospodarczej.

Wnioskodawczyni prowadziła w 2018 r. i w latach poprzednich podatkową księgę przychodów i rozchodów. W całym 2018 r. nie były już dokonywane odpisy amortyzacyjne od ww. lokalu, gdyż działalność gospodarcza została już faktycznie zaprzestana w 2017 r.

W kontekście przedstawionego stanu faktycznego w uzupełnieniu wniosku Wnioskodawczyni sformułowała następujące pytanie.

Czy w związku z dokonaniem spłat z tytułu bezumownego korzystania z przedmiotowego lokalu ponad przysługujący Wnioskodawczyni udział we współwłasności oraz z tytułu dopłat innym współwłaścicielom różnicy pomiędzy wartością przypadającego Wnioskodawczyni majątku (tj. lokalu) oraz wartości majątku przypadającego innym współwłaścicielom, dokonane spłaty stanowią koszt uzyskania przychodów i koszt ten będzie potrącalny w dacie faktycznego poniesienia wydatku?

W sformułowanym w uzupełnieniu wniosku własnym stanowisku Wnioskodawczyni podaje, że jej zdaniem dokonane spłaty będą stanowiły koszt uzyskania przychodów i będą potrącalne w 2018 r.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawczyni w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za prawidłowe.

Zgodnie z art. 22 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2018 r., poz. 200, z późn. zm.) kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23.

Przepis ten ma charakter ogólny. Z tego względu, każdy wydatek poniesiony przez podatnika powinien podlegać indywidualnej analizie w celu dokonania jego kwalifikacji prawnej. Wyjątkiem jest jedynie sytuacja, gdy ustawa wyraźnie wskazuje jego przynależność do kategorii kosztów uzyskania przychodów lub wyłącza możliwość zaliczenia go do tego rodzaju kosztów. W pozostałych przypadkach należy badać istnienie związku przyczynowego pomiędzy poniesieniem kosztu, a powstaniem przychodu lub realną szansą powstania przychodów podatkowych bądź też zachowaniem albo zabezpieczeniem źródła ich uzyskiwania. Oznacza to, że dla kwalifikacji prawnej danego kosztu istotne znaczenie ma cel, w jakim został poniesiony. Wydatek zostanie uznany za koszt uzyskania przychodów, jeżeli pomiędzy jego poniesieniem a powstaniem, zwiększeniem bądź też możliwością powstania przychodu istnieje związek przyczynowy. Z oceny związku z prowadzoną działalnością winno wynikać, że poniesiony wydatek obiektywnie może się przyczynić do osiągnięcia przychodów z danego źródła.

Aby zatem wydatek mógł być uznany za koszt uzyskania przychodu winien, w myśl art. 22 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, spełniać łącznie następujące warunki:

• pozostawać w związku przyczynowo-skutkowym z przychodem lub źródłem przychodu i być poniesiony w celu osiągnięcia przychodu lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodu,
• nie znajdować się na liście kosztów nieuznawanych za koszty uzyskania przychodów, wymienionych w art. 23 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych,
• być właściwie udokumentowany.

Odnosząc się z kolei do momentu zaliczenia wydatków do kosztów uzyskania przychodów, stwierdzić należy, że dla ustalenia tego momentu, należy rozpoznać rodzaj powiązania kosztów z przychodami. W oparciu o kryterium stopnia tego powiązania koszty podatkowe można podzielić na:

• bezpośrednio związane z przychodami, których poniesienie przekłada się wprost na uzyskanie konkretnych przychodów (możliwe jest ustalenie, w jakim okresie i w jakiej wysokości powstał związany z nimi przychód),
• inne niż bezpośrednio związane z przychodami, których nie można w taki sposób przypisać do określonych przychodów, ale są racjonalnie uzasadnione jako prowadzące do ich osiągnięcia (tzw. koszty pośrednie).

Zgodnie z ugruntowanym poglądem, kosztami uzyskania przychodów bezpośrednio związanymi z przychodami są takie wydatki, których poniesienie przekłada się wprost (w sposób bezpośredni) na uzyskanie konkretnych przychodów. Klasycznym przykładem bezpośredniego związku kosztów z przychodami jest relacja, w jakiej pozostają wydatki na nabycie lub wytworzenie jednostki towaru i przychód ze zbycia tej jednostki towaru.

Z kolei pośrednie koszty uzyskania przychodów to takie wydatki, których nie da się przypisać wprost do określonych przychodów, ale są racjonalnie uzasadnione jako prowadzące do ich osiągnięcia. Nie pozostają one w uchwytnym związku z konkretnymi przysporzeniami podatnika, brak jest możliwości ustalenia, w jakim okresie i w jakiej wysokości powstał związany z nimi przychód.

Art. 22 ust. 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych określa ogólną zasadę potrącalności kosztów w czasie. W myśl tej regulacji koszty uzyskania przychodów, z zastrzeżeniem ust. 5, 6 i 10, są potrącane w tym roku podatkowym, w którym zostały poniesione.

Stosownie do treści art. 22 ust. 5 ww. ustawy, u podatników prowadzących księgi rachunkowe koszty uzyskania przychodów bezpośrednio związane z przychodami, poniesione w latach poprzedzających rok podatkowy oraz w roku podatkowym, są potrącalne w tym roku podatkowym, w którym osiągnięte zostały odpowiadające im przychody, z zastrzeżeniem ust. 5a i 5b.

Natomiast art. 22 ust. 6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych stanowi, iż zasady określone w ust. 5-5c, z zastrzeżeniem ust. 6b, mają zastosowanie również do podatników prowadzących podatkowe księgi przychodów i rozchodów, pod warunkiem że stale w każdym roku podatkowym księgi te będą prowadzone w sposób umożliwiający wyodrębnienie kosztów uzyskania przychodów odnoszących się tylko do tego roku podatkowego.

Podatnicy mogą więc prowadzić podatkową księgę przychodów i rozchodów stosując do potrącalności kosztów jedną z dwóch metod:

• metodę określoną w art. 22 ust. 5 5c ww. ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, tj. w sposób przewidziany dla podatników prowadzących księgi podatkowe
• potrącając koszty w roku ich poniesienia zgodnie z art. 22 ust. 4 ww. ustawy.

Jednocześnie w myśl art. 22 ust. 6b ww. ustawy, ustawodawca sprecyzował, co należy rozumieć przez moment poniesienia kosztu w przypadku podatników prowadzących podatkową księgę przychodów i rozchodów. Zgodnie z tym przepisem za dzień poniesienia kosztu uzyskania przychodów w przypadku podatników, o których mowa w ust. 6, z zastrzeżeniem ust. 5e, 6ba, 6bb i 7b, uważa się dzień wystawienia faktury (rachunku) lub innego dowodu stanowiącego podstawę do zaksięgowania (ujęcia) kosztu.

Powyższy przepis obowiązuje wszystkich podatników prowadzących podatkową księgę przychodów i rozchodów.

Mając na uwadze przedstawiony stan faktyczny wątpliwości Wnioskodawczyni budzi kwestia możliwości i momentu zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów - w związku ze zbyciem lokalu użytkowego - spłat dokonanych przez nią na rzecz pozostałych współwłaścicieli lokalu z tytułu bezumownego korzystania z lokalu oraz z tytułu zniesienia współwłasności lokalu na jej rzecz.

Zagadnienia dotyczące bezumownego korzystania z nieruchomości zostały uregulowane w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2019 r., poz. 1145).

Zgodnie z art. 222 § 1 ww. ustawy, właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą. Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń (art. 222 § 2 Kodeksu cywilnego).

Samoistny posiadacz w dobrej wierze nie jest obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i nie jest odpowiedzialny ani za jej zużycie, ani za jej pogorszenie lub utratę. Nabywa własność pożytków naturalnych, które zostały od rzeczy odłączone w czasie jego posiadania, oraz zachowuje pobrane pożytki cywilne, jeżeli stały się w tym czasie wymagalne art. 224 § 1 Kodeksu cywilnego. Jednakże od chwili, w której samoistny posiadacz w dobrej wierze dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, jest on obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i jest odpowiedzialny za jej zużycie, pogorszenie lub utratę, chyba, że pogorszenie lub utrata nastąpiła bez jego winy. Obowiązany jest zwrócić pobrane od powyższej chwili pożytki, których nie zużył, jak również uiścić wartość tych, które zużył (art. 224 § 2 Kodeksu cywilnego).

W myśl postanowień art. 225 Kodeksu cywilnego, obowiązki samoistnego posiadacza w złej wierze względem właściciela są takie same jak obowiązki samoistnego posiadacza w dobrej wierze od chwili, w której ten dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy. Jednakże samoistny posiadacz w złej wierze obowiązany jest nadto zwrócić wartość pożytków, których z powodu złej gospodarki nie uzyskał, oraz jest odpowiedzialny za pogorszenie i utratę rzeczy, chyba że rzecz uległaby pogorszeniu lub utracie także wtedy, gdyby znajdowała się w posiadaniu uprawnionego.

Zgodnie zaś z art. 230 Kodeksu cywilnego, przepisy dotyczące roszczeń właściciela przeciwko samoistnemu posiadaczowi o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, o zwrot pożytków lub o zapłatę ich wartości oraz o naprawienie szkody z powodu pogorszenia lub utraty rzeczy, jak również przepisy dotyczące roszczeń samoistnego posiadacza o zwrot nakładów na rzecz, stosuje się odpowiednio do stosunku między właścicielem rzeczy a posiadaczem zależnym, o ile z przepisów regulujących ten stosunek nie wynika nic innego.

Stosownie do treści powołanych wyżej przepisów art. 224 § 2 i art. 225 Kodeksu cywilnego w przypadku zaistnienia wymienionych tam okoliczności samoistny posiadacz obowiązany jest względem właściciela m.in. do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy (bezumowne). Przy czym trzeba wyraźnie zaznaczyć, że wynagrodzenie to nie stanowi odszkodowania, lecz jest skutkiem regulowania stosunków między właścicielem a nieuprawnionym posiadaczem, ochronę interesów właściciela i przywracania zakłóconej równowagi między tymi podmiotami.

Zarówno powstanie roszczenia o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, jak i wysokość wynagrodzenia nie zależy od tego, czy właściciel w rzeczywistości poniósł jakiś uszczerbek, a posiadacz uzyskał jakąś korzyść. O wysokości należnego właścicielowi wynagrodzenia decydują stawki rynkowe za korzystanie z danego rodzaju rzeczy i czas posiadania rzeczy przez adresata roszczenia (wyrok SN z dnia 15 kwietnia 2004 r. sygn. akt IV CK 273/03).

Wynagrodzenie za bezumowne korzystanie nie jest odszkodowaniem z tytułu pozbawienia posiadania rzeczy, wiąże się, bowiem z faktem wykonywania posiadania samoistnego (art. 225 Kodeksu cywilnego), a nie wyrządzenia szkody w jakiejkolwiek postaci. Tym samym wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z rzeczy obejmuje to wszystko, co uzyskałby właściciel, gdyby ją wynajął, wydzierżawił albo oddał do odpłatnego korzystania na podstawie innego stosunku prawnego. Pokrywa ono także normalne zużycie rzeczy, będące wynikiem prawidłowego jej używania.

Natomiast zgodnie z art. 210 Kodeksu cywilnego każdy ze współwłaścicieli może żądać zniesienia współwłasności. Stosownie zaś do art. 211 i art. 212 ww. Kodeksu zniesienie współwłasności może nastąpić przez podział rzeczy wspólnej, a gdy rzeczy nie da się podzielić, przez przyznanie rzeczy jednemu ze współwłaścicieli z obowiązkiem spłaty pozostałych, bądź przez podział cywilny, polegający na sprzedaży rzeczy wspólnej i podziale uzyskanej ceny stosownie do wielkości udziałów współwłaścicieli.

Przy czym podział majątku może być rozpatrywany w kategoriach nabycia wyłącznie w sytuacji, kiedy mamy do czynienia z nieekwiwalentnym podziałem, a po stronie osoby zobowiązanej do spłaty następuje nabycie majątku przekraczające pierwotnie posiadany przez nią udział we współwłasności. Nie jest natomiast nabyciem przyznanie rzeczy na wyłączną własność jednemu ze współwłaścicieli w wyniku podziału majątku wspólnego jeśli:

• podział taki jest ekwiwalentny w naturze i nie towarzyszą mu spłaty i dopłaty lub
• jeżeli wartość otrzymanej przez daną osobę rzeczy w wyniku podziału tego majątku, mieści się w udziale, jaki przysługiwał jej w majątku wspólnym (rzeczy wspólnej).

Jednocześnie jak wskazano na wstępie dla kwalifikacji prawnej danego kosztu istotne znaczenie ma cel, w jakim został poniesiony. Wydatek zostanie uznany za koszt uzyskania przychodów, jeżeli pomiędzy jego poniesieniem a powstaniem, zwiększeniem bądź też możliwością powstania przychodu istnieje związek przyczynowy.

Tym samym skoro jak Wnioskodawczyni wskazała w opisie stanu faktycznego - w danym lokalu użytkowym prowadziła działalność gospodarczą, to uznać należy, że dokonane przez nią zasądzone wyrokiem sądu spłaty na rzecz pozostałych współwłaścicieli lokalu jako koszty pośrednie mogą być uznane za koszt uzyskania przychodów w dacie ich poniesienia.

Jednakże podkreślenia wymaga, że Wnioskodawczyni winna mieć na uwadze, że obowiązek wykazania związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy poniesionym wydatkiem, a przychodem uzyskanym z działalności gospodarczej, zachowaniem albo zabezpieczeniem źródła przychodów, spoczywa na niej.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawczynię i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia.

Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej stanowi element czynności będących przedmiotem decyzji wydanej:

1. z zastosowaniem art. 119a;
2. w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług;
3. z zastosowaniem środków ograniczających umowne korzyści.

Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych (art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej).

Powyższe unormowania należy odczytywać łącznie z przepisami art. 33 ustawy z 23 października 2018 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 2193, z późn. zm.), wprowadzającymi regulacje intertemporalne.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego za pośrednictwem organu, którego działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania jest przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi Dz. U. z 2018 r., poz. 1302, z późn. zm.).

Skargę wnosi się w dwóch egzemplarzach (art. 47 § 1 ww. ustawy) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43-300 Bielsko-Biała lub drogą elektroniczną na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 54 § 1a ww. ustawy), w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia skarżącemu rozstrzygnięcia w sprawie albo aktu, o którym mowa w art. 3 § 2 pkt 4a (art. 53 § 1 ww. ustawy). W przypadku pism i załączników wnoszonych w formie dokumentu elektronicznego odpisów nie dołącza się (art. 47 § 3 ww. ustawy).

Jednocześnie, zgodnie art. 57a ww. ustawy, skarga na pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego wydaną w indywidualnej sprawie, opinię zabezpieczającą i odmowę wydania opinii zabezpieczającej może być oparta wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd administracyjny jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Stanowisko

prawidłowe

Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej