Temat interpretacji

skutki podatkowe wypłaty odszkodowania

Na podstawie art. 13 § 2a, art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2019 r., poz. 900, z późn. zm.), Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy przedstawione we wniosku z dnia 26 kwietnia 2020 r. (data wpływu 30 kwietnia 2020 r.), uzupełnionym pismem z dnia 12 czerwca 2020 r. (data wpływu 16 czerwca 2020 r.), o wydanie interpretacji indywidualnej przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie skutków podatkowych wypłaty odszkodowania jest nieprawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 30 kwietnia 2020 r. wpłynął do tutejszego Organu ww. wniosek o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych.

Wniosek ten nie spełniał wymogów, o których mowa w art. 14b § 3 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2019 r., poz. 900, z późn. zm.), w związku z czym pismem z dnia 5 czerwca 2020 r., Nr 0113-KDIPT2-1.4011.431.2020.1.AP, na podstawie art. 13 § 2a, art. 169 § 1 w związku z art. 14h powołanej ustawy, wezwano Wnioskodawcę do uzupełnienia wniosku w terminie 7 dni od dnia doręczenia wezwania, pod rygorem pozostawienia wniosku bez rozpatrzenia.

Wezwanie do uzupełnienia ww. wniosku wysłano za pośrednictwem poczty w dniu 5 czerwca 2020 r. (data doręczenia 10 czerwca 2020 r.). Wnioskodawca uzupełnił powyższy wniosek pismem z dnia 12 czerwca 2020 r. (data wpływu 16 czerwca 2020 r.), nadanym za pośrednictwem operatora pocztowego w dniu 12 czerwca 2020 r.

We wniosku oraz jego uzupełnieniu przedstawiono następujący stan faktyczny:

W dniu 27 grudnia 2004 r. pracownicy I Oddziału Banku w (zwanego w dalszej części wniosku: przedmiotowym bankiem) sporządzili dyspozycję zapisu bankowego na wypadek śmierci A na rzecz Wnioskodawcy. Zgodnie z wyżej wskazaną dyspozycją, w przypadku śmierci Jego wuja A, miały zostać wypłacone środki w wysokości maksymalnej kwoty możliwej do wypłaty, obowiązującej w dacie realizacji dyspozycji, a określonej w ustawie Prawo bankowe.

W dniu 6 października 2017 r. zmarł A. Spadkobiercami ustawowymi zmarłego są Wnioskodawca i Jego brat B. Wnioskodawca po śmierci swojego wuja udał się do Oddziału przedmiotowego banku z zamiarem wypłaty należnej Mu po wuju dyspozycji na wypadek śmierci. Wówczas to uzyskał informację, że sporządzona dyspozycja jest nieważna, albowiem Wnioskodawca nie należy do kręgu beneficjentów dyspozycji na wypadek śmierci, albowiem w dacie jej sporządzenia istniały już ograniczenia co do kręgu osób, na rzecz których taka dyspozycja mogła być sporządzona. Wówczas poinformowano Wnioskodawcę, że środki zgromadzone na rachunku bankowym należącym do zmarłego zostaną wypłacone spadkobiercom, zgodnie z przypadającymi im udziałami w spadku.

Po uzyskaniu przez Wnioskodawcę notarialnego aktu poświadczenia dziedziczenia, stwierdzającego Jego prawa do spadku pozwany bank wypłacił Mu kwotę 116 193 zł 05 gr, tytułem połowy środków zgromadzonych na rachunku bankowym należącym uprzednio do zmarłego A. Zgodnie z decyzją Naczelnika Urzędu Skarbowego w z dnia 6 kwietnia 2018 r. o numerze UNP: , ustalono wysokość zobowiązania podatkowego Wnioskodawcy w podatku od spadków i darowizn w wysokości 20 577 zł, którą to należność Wnioskodawca uiścił. Również drugi ze spadkobierców B zapłacił należny podatek od spadków i darowizn od otrzymanej po wuju części spadku.

Wskazać należy, że zgodnie z art. 57 ust. 1 pkt 2 i ust. 3 ustawy Prawo bankowego, do dnia 1 maja 2004 r. nie istniały ograniczenia co do kręgu osób, na rzecz których posiadacz rachunku mógł złożyć dyspozycję wypłaty środków finansowych, a środki te nie wchodziły do spadku po posiadaczu rachunku. Jednak od dnia 1 maja 2004 r. (a tym samym prawie 8 miesięcy wcześniej, licząc od daty sporządzenia dyspozycji na rzecz Wnioskodawcy) z uwagi na zmianę art. 57 i art. 56 ustawy Prawo bankowego, z art. 57 wyeliminowano regulację dotyczącą dyspozycji na wypadek śmierci, a w art. 56 ustanowiono, że: Posiadacz rachunku oszczędnościowego, rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego lub rachunku terminowej lokaty oszczędnościowej może polecić pisemnie bankowi dokonanie - po swojej śmierci - wypłaty z rachunku wskazanym przez siebie osobom: małżonkowi, wstępnym, zstępnym lub rodzeństwu określonej kwoty pieniężnej (dyspozycja wkładem na wypadek śmierci).

W dacie zatem sporządzenia dyspozycji, pracownicy przedmiotowego banku nie mogli skutecznie sporządzić na rzecz Wnioskodawcy (będącego bratankiem A) rzeczonej dyspozycji, albowiem nie zaliczał się On do kręgu osób wskazanych w znowelizowanym kilka miesięcy wcześniej przepisie art. 56 ustawy Prawo bankowe. Trzeba zauważyć, że zaistniała sytuacja, tj. nieważność dyspozycji była bez wątpienia zawiniona przez pracowników pozwanego banku, którzy nie stosując się do zmienionych prawie osiem miesięcy wcześniej przepisów i używając gotowego, nieaktualnego już druku dyspozycji na wypadek śmierci, poinformowali A o dopuszczalności takiej dyspozycji na wypadek śmierci oraz pomimo posiadanej wiedzy o charakterze Jego pokrewieństwa z wujem, który ustalali w oparciu o okazane im dowody osobiste Wnioskodawcy i Jego wuja, taką dyspozycję przyjęli. W konsekwencji, z winy banku Wnioskodawca doznał szkody pozostając pozbawiony środków, które zgodnie z decyzją swojego wuja miał od banku otrzymać, a które zgodnie z porządkiem dziedziczenia ustawowego otrzymał Jego brat. Wnioskodawca w efekcie zaniedbania pracowników banku otrzymał o 44 728 zł 96 gr mniejszą kwotę, niż gdyby dyspozycja była ważna. Wnioskodawca zwrócił się do przedmiotowego banku z wezwaniem do zapłaty wyżej wskazanej kwoty, jednakże bank odmówił wypłaty.

W związku ze stanowiskiem przedmiotowego banku Wnioskodawca wytoczył przed Sądem Rejonowym w powództwo przeciwko temu bankowi o zapłatę wyżej wskazanej kwoty. Sąd Rejonowy w wyrokiem z dnia 30 lipca 2019 r., zapadłym w sprawie o sygn. akt , zasądził od przedmiotowego banku na rzecz Wnioskodawcy kwotę 44 728 zł 96 gr wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie, liczonymi od dnia 5 marca 2019 r. do dnia zapłaty oraz koszty procesu. W wyroku Sąd Rejonowy wskazał, że z winy organu zarządzającego przedmiotowym bankiem, ewentualnie osób odpowiedzialnych za wprowadzenie zmian w obowiązującym prawie bankowym do praktyki i funkcjonowania banku, doszło do sporządzenia nieważnej dyspozycji przez A. Gdyby wuj Wnioskodawcy wiedział o niemożności sporządzenia dyspozycji na rzecz Wnioskodawcy, niewątpliwie uczyniłby stosowny testament lub zapis windykacyjny na Jego rzecz. Sąd Rejonowy wydając przedmiotowy wyrok oparł rozstrzygnięcie na art. 416 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym, osoba prawna jest obowiązana do naprawienia szkody wyrządzonej z winy jej organu. Apelacja przedmiotowego banku od tego wyroku została prawomocnie oddalona. Sąd Odwoławczy w całości podzielił pogląd prawny zaprezentowany w wyroku Sądu Rejonowego. Przedmiotowy bank wypłacił Wnioskodawcy wyżej wskazaną kwotę w dniu 31 grudnia 2019 r. Wskazać należy, że Wnioskodawca nie prowadzi działalności gospodarczej, w związku z czym otrzymane wynagrodzenie nie ma związku z działalnością gospodarczą. Otrzymane odszkodowanie stanowiło korzyść, którą Wnioskodawca mógłby osiągnąć, gdyby nie wyrządzono Mu szkody, ale nie w rozumieniu art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytanie:

Czy otrzymane odszkodowanie korzysta ze zwolnienia od zapłaty podatku dochodowego od osób fizycznych na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, w zakresie kwoty należności głównej?

Zdaniem Wnioskodawcy (ostatecznie przedstawionym w uzupełnieniu wniosku), przychód, jaki powstał po Jego stronie w momencie otrzymania odszkodowania od przedmiotowego banku, korzysta ze zwolnienia na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych i nie wchodzi w zakres wyłączenie określonego w podpunkcie b).

Istotne jest tutaj ustalenie, czy odszkodowanie to dotyczy korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Zakres zwolnienia wynikający z art. 21 ust. 1 pkt 3b ww. ustawy obejmuje tylko odszkodowania za tzw. szkodę rzeczywistą, czyli poniesione straty, a nie dotyczy utraconych korzyści. Specyfika prawa podatkowego nakazuje inaczej traktować odszkodowanie z tytułu poniesionych przez poszkodowanego strat oraz odszkodowanie z tytułu utraconych korzyści.

Zdaniem Wnioskodawcy, w niniejszej sprawie mamy do czynienia z rekompensatą rzeczywiście poniesionej przez Niego straty w związku z zawinionym i bezprawnym działaniem pracowników banku.

Brak zwolnienia, o którym mowa w cyt. przepisie, dotyczy sytuacji, gdy podatnik na mocy wyroku sądu uzyskał odszkodowanie stanowiące rekompensatę za utracone korzyści, czyli za takie środki, które uzyskałby z przekonaniem graniczącym niemalże z pewnością, gdyby otrzymał uprzednio kwotę w zamian za dyspozycję na wypadek śmierci wuja (takim przykładem byłyby niewątpliwie, np. odsetki od lokaty bankowej, na której znajdowałyby się środki uzyskane w zamian za dyspozycję na wypadek śmierci.

W doktrynie prawa cywilnego wskazuje się, że lucrum cessans ma charakter hipotetyczny, ponieważ w ramach tego pojęcia poszukujemy odpowiedzi na pytanie, jak kształtowałby się stan praw i interesów poszkodowanego, gdyby nie nastąpiło zdarzenie wyrządzające szkodę (zob. A. Szpunar, Uwagi, s. 292 i n.). Nie ulega wątpliwości, że należy tu uwzględniać tylko takie następstwa w majątku poszkodowanego, które oceniając rzecz rozsądnie, według doświadczenia życiowego, w okolicznościach danej sprawy dałoby się przewidzieć, że wzbogaciłyby majątek poszkodowanego. W przypadku lucrum cessans niewątpliwie występuje stan niepewności co do tego, czy takie przysporzenie faktycznie by wystąpiło (choć musi być wysoce prawdopodobne) i to odróżnia ten rodzaj szkody od rzeczywistej straty, która faktycznie nastąpiła, jak w niniejszej sprawie. Lucrum cessans ma charakter akcesoryjny w stosunku do szkody głównej.

Stąd też, zdaniem Wnioskodawcy, kwota należności głównej otrzymana na podstawie wyroku sądowego jest zwolniona od konieczności zapłaty podatku dochodowego.

Na marginesie wspomnieć należy, że zapłacony został także podatek od spadków i darowizn od tej części, która została wypłacona bratu Wnioskodawcy, a zatem obowiązek podatkowy co do tej części spadku również powstał.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego jest nieprawidłowe.

Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2019 r., poz. 1387, z późn. zm.), opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Stosownie do art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9 i 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, pkt 11, art. 19, art. 25b, art. 30ca, art. 30da i art. 30f, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

W myśl art. 20 ust. 1 ww. ustawy, za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, kwoty uzyskane z tytułu zwrotu z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego oraz wypłaty z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego, w tym także dokonane na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, świadczenia otrzymane z tytułu umowy o pomocy przy zbiorach, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i art. 17.

Użycie w powyższym przepisie sformułowania w szczególności wskazuje, że definicja przychodów z innych źródeł ma charakter otwarty i nie ma przeszkód, aby do tej kategorii zaliczyć również przychody inne niż wymienione wprost w przepisie art. 20 ust. 1 ww. ustawy. Ustawodawca sformułował bowiem tak wskazany przepis, aby stanowił on kategorię otwartą. Nie jest bowiem możliwym, aby przewidzieć każdy rodzaj przychodu, który wystąpi. O przychodzie podatkowym z innych źródeł będziemy mówić w każdym przypadku, kiedy u podatnika wystąpią realne korzyści majątkowe.

Opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlegają zatem wszelkie dochody osiągane przez podatnika, z wyjątkiem tych dochodów, które zostały enumeratywnie wymienione przez ustawodawcę jako zwolnione z podatku, bądź od których zaniechano poboru podatku.

Na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, wolne od podatku dochodowego są otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, oraz otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z postanowień układów zbiorowych pracy, innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów lub statutów, o których mowa w art. 9 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. z 2019 r., poz. 1040 i 1043), z wyjątkiem:

1. określonych w prawie pracy odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę,
2. odpraw pieniężnych wypłacanych na podstawie przepisów o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników,
3. odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia funkcjonariuszom pozostającym w stosunku służbowym,
4. odszkodowań przyznanych na podstawie przepisów o zakazie konkurencji,
5. odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą,
6. odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej, z których dochody są opodatkowane według skali, o której mowa w art. 27 ust. 1, lub na zasadach, o których mowa w art. 30c,
7. odszkodowań wynikających z zawartych umów lub ugód innych niż ugody sądowe.

Natomiast w przypadku, gdy wysokość lub zasady ustalania odszkodowania lub zadośćuczynienia nie wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, oraz gdy wysokość lub zasady ustalania odszkodowania lub zadośćuczynienia nie wynikają wprost z postanowień układów zbiorowych pracy, innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów lub statutów, o których mowa w art. 9 § 1 ustawy Kodeks pracy, a podstawą ich otrzymania jest wyrok lub ugoda sądowa, wówczas odszkodowanie takie korzysta ze zwolnienia od podatku dochodowego od osób fizycznych na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, z wyjątkiem odszkodowań w tym przepisie wymienionych.

Stosownie do art. 21 ust. 1 pkt 3b ww. ustawy, wolne od podatku dochodowego są inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań lub zadośćuczynień:

1. otrzymanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą,
2. dotyczących korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Ponadto należy podkreślić, że ww. zwolnienie z art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych jest wyjątkiem od zasady powszechności opodatkowania, co oznacza, że wszelkie odstępstwa od tej zasady, muszą bezwzględnie wynikać z przepisów prawa i być interpretowane ściśle z jego literą. W związku z tym, tylko otrzymanie odszkodowania lub zadośćuczynienia opisanego w art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych pozwala na zastosowanie przedmiotowego zwolnienia.

Zatem, korzystanie ze zwolnienia od podatku jest możliwe wyłącznie w sytuacji, gdy spełnione są wszelkie przesłanki określone w przepisie stanowiącym podstawę prawną danej preferencji.

Mając na uwadze przedstawione powyżej okoliczności, należy stwierdzić, że zastosowanie zwolnienia z art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wymaga łącznego spełnienia następujących warunków:

• otrzymane świadczenie musi być odszkodowaniem lub zadośćuczynieniem,

• odszkodowanie lub zadośćuczynienie musi być przyznane na podstawie: ustawy, przepisów wykonawczych do ustawy, układów zbiorowych pracy lub innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów lub statutów, o których mowa w art. 9 § 1 ustawy Kodeks pracy,

• wysokość bądź zasady ustalania odszkodowania lub zadośćuczynienia muszą wprost wynikać z ww. aktów,

• nie mogą zachodzić wyłączenia, o jakich mowa w lit. a)-g) art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

W ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych ustawodawca nie zdefiniował pojęcia odszkodowania, czy zadośćuczynienia. Nie oznacza to jednak dowolności w ich rozumieniu. Jak wynika z orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 12 kwietnia 2011 r., sygn. akt SK 62/08, jeśli określony sposób rozumienia przepisu ustawy utrwalił się już w sposób oczywisty, a zwłaszcza jeśli znalazł jednoznaczny i autorytatywny wyraz w orzecznictwie Sądu Najwyższego, bądź Naczelnego Sądu Administracyjnego, to należy uznać, że przepis ten w praktyce swego stosowania nabrał takiej właśnie treści. Jednocześnie względy spójności systemu prawa uzasadniają, aby kryteria rozumienia pojęć niezdefiniowanych w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, miały w pierwszej kolejności charakter kryteriów ustawowych.

Konieczne staje się zatem zastosowanie wykładni systemowej zewnętrznej i odwołanie się do przepisów ustawy z dnia 24 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2019 r., poz. 1145, z późn. zm.).

Zgodnie z art. 361 § 1 Kodeks cywilny, zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. W powyższych granicach, w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono (art. 361 § 2 Kodeksu cywilnego).

Stosownie do treści art. 363 § 1 Kodeksu cywilnego, naprawienie szkody powinno nastąpić, według wyboru poszkodowanego, bądź przez przywrócenie stanu poprzedniego, bądź przez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej. Jednakże gdyby przywrócenie stanu poprzedniego było niemożliwe albo gdyby pociągało za sobą dla zobowiązanego nadmierne trudności lub koszty, roszczenie poszkodowanego ogranicza się do świadczenia w pieniądzu.

Jeżeli naprawienie szkody ma nastąpić w pieniądzu, wysokość odszkodowania powinna być ustalona według cen z daty ustalenia odszkodowania, chyba że szczególne okoliczności wymagają przyjęcia za podstawę cen istniejących w innej chwili (art. 363 § 2 Kodeksu cywilnego).

Odwołując się zatem do prawa cywilnego stwierdzić należy, że świadczenie odszkodowawcze to najogólniej świadczenie mające na celu naprawienie wyrządzonej szkody. Szkodą jest uszczerbek jakiego doznał poszkodowany wbrew jego woli we wszelkiego rodzaju dobrach przez prawo chronionych. Chodzi więc zarówno o uszczerbek majątkowy, jak i niemajątkowy. Uszczerbek niemajątkowy jest określany terminem krzywda. Pod tym pojęciem należy rozumieć wszelkie negatywne przeżycia człowieka wyrażające się zarówno w cierpieniu fizycznym, jak i psychicznym, wywołane czynem niedozwolonym. Do naprawienia krzywdy odnosi się termin zadośćuczynienie, natomiast odszkodowanie wiąże się z naprawieniem uszczerbku majątkowego.

W Kodeksie cywilnym świadczenie odszkodowawcze wynika głównie z tytułu odpowiedzialności deliktowej (art. 415 i następne) lub odpowiedzialności kontraktowej (art. 471 i następne), a co za tym idzie jest następstwem czynu niedozwolonego lub niewykonania, bądź nienależytego wykonania zobowiązania.

Natomiast, zgodnie z art. 416 Kodeksu cywilnego, osoba prawna jest obowiązana do naprawienia szkody wyrządzonej z winy jej organu.

Specyfika prawa podatkowego nakazuje inaczej traktować odszkodowania lub zadośćuczynienia z tytułu poniesionych przez poszkodowanego strat i odszkodowania lub zadośćuczynienia z tytułu utraconego zysku. Odszkodowanie lub zadośćuczynienie z tytułu utraconych korzyści, jakich poszkodowany mógł się spodziewać, gdyby mu szkody nie wyrządzono jak wynika z ww. przepisu podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym.

Z przedstawionego we wniosku stanu faktycznego wynika, że w dniu 27 grudnia 2004 r. pracownicy oddziału banku sporządzili dyspozycję zapisu bankowego na wypadek śmierci wuja Wnioskodawcy. Zgodnie z wyżej wskazaną dyspozycją, w przypadku śmierci wuja Wnioskodawcy, miały zostać wypłacone środki w wysokości maksymalnej kwoty możliwej do wypłaty, obowiązującej w dacie realizacji dyspozycji, a określonej w ustawie Prawo bankowe. W dniu 6 października 2017 r. zmarł wujo. Spadkobiercami ustawowymi zmarłego są Wnioskodawca i Jego brat. Wnioskodawca po śmierci swojego wuja udał się do oddziału przedmiotowego banku z zamiarem realizacji ww. dyspozycji. Wówczas to uzyskał informację, że sporządzona dyspozycja jest nieważna, albowiem Wnioskodawca nie należy do kręgu beneficjentów dyspozycji na wypadek śmierci, albowiem w dacie jej sporządzenia istniały już ograniczenia, co do kręgu osób, na rzecz których taka dyspozycja mogła być sporządzona. Wówczas poinformowano Wnioskodawcę, że środki zgromadzone na rachunku bankowym należącym do zmarłego zostaną wypłacone spadkobiercom, zgodnie z przypadającymi im udziałami w spadku.

Po uzyskaniu przez Wnioskodawcę notarialnego aktu poświadczenia dziedziczenia, stwierdzającego Jego prawa do spadku, pozwany bank wypłacił Mu kwotę 116 193 zł 05 gr, tytułem połowy środków zgromadzonych na rachunku bankowym należącym uprzednio do zmarłego wuja. Zgodnie z decyzją Naczelnika Urzędu Skarbowego ustalono wysokość zobowiązania podatkowego Wnioskodawcy w podatku od spadków i darowizn w wysokości 20 577 zł, którą to należność Wnioskodawca uiścił. Również drugi ze spadkobierców zapłacił należny podatek od spadków i darowizn od otrzymanej po wuju części spadku.

Wskazać należy, że w dacie sporządzenia dyspozycji, pracownicy przedmiotowego banku nie mogli skutecznie sporządzić na rzecz Wnioskodawcy (będącego bratankiem zmarłego) rzeczonej dyspozycji, albowiem nie zaliczał się On do kręgu osób wskazanych w znowelizowanym kilka miesięcy wcześniej przepisie art. 56 ustawy Prawo bankowe. Trzeba zauważyć, że zaistniała sytuacja, tj. nieważność dyspozycji, była bez wątpienia zawiniona przez pracowników pozwanego banku, którzy nie stosując się do zmienionych prawie osiem miesięcy wcześniej przepisów i używając gotowego, nieaktualnego już druku dyspozycji na wypadek śmierci, poinformowali wuja o dopuszczalności takiej dyspozycji na wypadek śmierci oraz pomimo posiadanej wiedzy o charakterze Jego pokrewieństwa z wujem, który ustalali w oparciu o okazane im dowody osobiste Wnioskodawcy i Jego wuja, taką dyspozycję przyjęli. W konsekwencji, z winy banku Wnioskodawca doznał szkody pozostając pozbawiony środków, które zgodnie z decyzją swojego wuja miał od banku otrzymać, a które zgodnie z porządkiem dziedziczenia ustawowego otrzymał Jego brat. Wnioskodawca w efekcie zaniedbania pracowników banku otrzymał o 44 728 zł 96 gr mniejszą kwotę, niż gdyby dyspozycja była ważna. Wnioskodawca zwrócił się do przedmiotowego banku z wezwaniem do zapłaty wyżej wskazanej kwoty, jednakże bank odmówił wypłaty. W związku ze stanowiskiem przedmiotowego banku Wnioskodawca wytoczył przed Sądem Rejonowym powództwo przeciwko temu bankowi o zapłatę wyżej wskazanej kwoty. Sąd Rejonowy wyrokiem z dnia 30 lipca 2019 r., zasądził od przedmiotowego banku na rzecz Wnioskodawcy kwotę 44 728 zł 96 gr wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie, liczonymi od dnia 5 marca 2019 r. do dnia zapłaty oraz koszty procesu. W wyroku Sąd Rejonowy wskazał, że z winy organu zarządzającego przedmiotowym bankiem, ewentualnie osób odpowiedzialnych za wprowadzenie zmian w obowiązującym prawie bankowym do praktyki i funkcjonowania banku, doszło do sporządzenia nieważnej dyspozycji przez zmarłego wuja. Gdyby wuj Wnioskodawcy wiedział o niemożności sporządzenia dyspozycji na rzecz Wnioskodawcy, niewątpliwie uczyniłby stosowny testament lub zapis windykacyjny na Jego rzecz. Sąd Rejonowy wydając przedmiotowy wyrok oparł rozstrzygnięcie na art. 416 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym osoba prawna jest obowiązana do naprawienia szkody wyrządzonej z winy jej organu. Apelacja przedmiotowego banku od tego wyroku została prawomocnie oddalona. Sąd Odwoławczy w całości podzielił pogląd prawny zaprezentowany w wyroku Sądu Rejonowego. Przedmiotowy bank wypłacił Wnioskodawcy wyżej wskazaną kwotę w dniu 31 grudnia 2019 r. Wnioskodawca nie prowadzi działalności gospodarczej, w związku z czym otrzymane wynagrodzenie nie ma związku z działalnością gospodarczą. Otrzymane odszkodowanie stanowiło korzyść, którą Wnioskodawca mógłby osiągnąć, gdyby nie wyrządzono Mu szkody, ale nie w rozumieniu art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

W tym miejscu wskazać należy, że szkodą jest uszczerbek majątkowy powstały wskutek pewnego zdarzenia z wyłączeniem przypadków, gdy zmniejszenie się majątku następuje wskutek woli właściciela tego majątku (darowizna, zbycie rzeczy).

Uszczerbek w majątku może polegać na:

• zmniejszeniu się aktywów majątku (poprzez ubytek, zniszczenie lub utratę, np. praw rzeczowych w tym własności lub obniżenie ich wartości),

• zwiększeniu się pasywów (długów),

• udaremnieniu zwiększenia się majątku poprzez utratę korzyści, które poszkodowany mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Żeby rozstrzygnąć kwestię opodatkowania kwoty będącej odszkodowaniem, a zasądzonej wyrokiem sądu należy ustalić, jaki rodzaj szkody został pokryty tym odszkodowaniem. Szkoda rozpatrywana jako uszczerbek o charakterze majątkowym może mieć jak wyżej wskazano w świetle przepisów Kodeksu cywilnego postać dwojaką. Może obejmować stratę, jakiej doznaje mienie poszkodowanego wskutek doznania tej straty poszkodowany staje się uboższy niż był dotychczas, tzw. szkoda rzeczywista. Ponadto, może obejmować utratę korzyści, jakiej poszkodowany mógłby się spodziewać, gdyby mu szkody nie wyrządzono. Wskutek doznania tej postaci uszczerbku poszkodowany nie staje się bogatszy, jakkolwiek mógł liczyć na wzbogacenie się.

Zwrócić należy uwagę, że powołany art. 416 Kodeksu cywilnego reguluje jedynie możliwość wystąpienia strony o odszkodowanie, nie określa jednak wprost jego wysokości, a także nie wskazuje zasad ustalania odszkodowania.

Zatem, odszkodowanie otrzymane przez Wnioskodawcę nie korzysta ze zwolnienia od podatku dochodowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ponieważ wysokość lub zasady jego ustalania nie wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw oraz postanowień układów zbiorowych pracy, innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów lub statutów, o których mowa w art. 9 § 1 ustawy Kodeks pracy.

Z przedstawionego opisu stanu faktycznego wynika, że zasądzone odszkodowanie, stanowiące rekompensatę za utracone korzyści, dotyczyło roszczenia Wnioskodawcy od banku na Jego rzecz, tzn. należności głównej w kwocie 44 728 zł 96 gr wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie, które byłyby wypłacone Wnioskodawcy. Podkreślić należy, że z winy organu zarządzającego przedmiotowym bankiem, ewentualnie osób odpowiedzialnych za wprowadzenie zmian w obowiązującym prawie bankowym do praktyki i funkcjonowania banku, doszło do sporządzenia nieważnej dyspozycji przez zmarłego wuja a zatem powyższe odszkodowanie stanowi korzyść, którą Wnioskodawca mógłby osiągnąć, gdyby Mu szkody nie wyrządzono.

W związku z powyższym przedmiotowe odszkodowanie nie jest odszkodowaniem za tzw. szkodę rzeczywistą, czyli za poniesioną stratę, ale dotyczy utraconych korzyści. W konsekwencji, wypłacone Wnioskodawcy odszkodowanie nie podlega również zwolnieniu z opodatkowania na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b lit. b) ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Zatem, przedmiotowe odszkodowanie należy zaklasyfikować jako przychód z innych źródeł, o którym mowa w art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Biorąc pod uwagę opisany we wniosku stan faktyczny oraz powołane przepisy prawa podatkowego, stwierdzić należy, że wypłacona Wnioskodawcy kwota odszkodowania (należność główna) nie korzysta ze zwolnienia z opodatkowania, a tym samym podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Ww. rekompensata stanowi przychód z innych źródeł, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 w zw. z art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, który podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym na zasadach ogólnych według skali podatkowej, określonej w art. 27 ust. 1 ww. ustawy.

W konsekwencji stanowisko Wnioskodawcy należało uznać jako nieprawidłowe.

Podkreślić należy, że procedura wydawania indywidualnych interpretacji przepisów prawa podatkowego nie podlega regułom przewidzianym dla postępowania podatkowego, czy kontrolnego. Organ wydający interpretacje opiera się wyłącznie na opisie stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego przedstawionego we wniosku nie prowadzi postępowania dowodowego. Zgodnie z art. 14b § 3 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2019 r., poz. 900, z późn. zm.), składający wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej obowiązany jest do wyczerpującego przedstawienia zaistniałego stanu faktycznego albo zdarzenia przyszłego. Organ podatkowy jest ściśle związany przedstawionym we wniosku stanem faktycznym (opisem zdarzenia przyszłego). Zainteresowany ponosi ryzyko związane z ewentualnym błędnym lub nieprecyzyjnym przedstawieniem we wniosku opisu stanu faktycznego (zdarzenia przyszłego). Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, o ile rzeczywisty stan faktyczny sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie ze stanem faktycznym podanym przez Wnioskodawcę w złożonym wniosku.

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie wydania interpretacji indywidualnej.

Zgodnie z art. 14na § 1 ustawy Ordynacja, przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej stanowi element czynności będących przedmiotem decyzji wydanej:

• z zastosowaniem art. 119a;

• w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług;

• z zastosowaniem środków ograniczających umowne korzyści.

Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych (art. 14na § 2 ustawy Ordynacja podatkowa). Powyższe unormowania należy odczytywać łącznie z przepisami art. 33 ustawy z dnia 23 października 2018 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2018 r., poz. 2193, z późn. zm.), wprowadzającymi regulacje intertemporalne.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, za pośrednictwem Organu, który ją wydał (art. 54 § 1 ww. ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi Dz. U. z 2019 r., poz. 2325, z późn. zm.). Skargę wnosi się w dwóch egzemplarzach (art. 47 § 1 ww. ustawy) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43-300 Bielsko-Biała lub drogą elektroniczną na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 54 § 1a ww. ustawy), w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia skarżącemu rozstrzygnięcia w sprawie albo aktu, o którym mowa w art. 3 § 2 pkt 4a (art. 53 § 1 ww. ustawy). W przypadku pism i załączników wnoszonych w formie dokumentu elektronicznego odpisów nie dołącza się (art. 47 § 3 ww. ustawy).

Jednocześnie, zgodnie z art. 57a ww. ustawy, skarga na pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego wydaną w indywidualnej sprawie, opinię zabezpieczającą i odmowę wydania opinii zabezpieczającej może być oparta wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd administracyjny jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

W przypadku wnoszenia skargi w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego i stanu epidemii jako najwłaściwszy proponuje się kontakt z wykorzystaniem systemu teleinformatycznego ePUAP.

Stanowisko

nieprawidłowe

Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej