Wypłacone w ramach zawartej ugody sądowej odszkodowanie i zadośćuczynienie z tytułu utraty osoby bliskiej na podstawie art. 446 § 3 i art. 448 Kodeksu cywilnego, stanowią przychód, o którym mowa w art. 20 ust. 1 w związku z art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, korzystający ze zwolnienia uregulowanego w przepisie art. 21 ust. 1 pkt 3b ww. ustawy.

Interpretacja indywidualna

– stanowisko prawidłowe

Szanowna Pani,

stwierdzam, że Pani stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego w podatku dochodowym od osób fizycznych jest prawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

19 lutego 2023 r. wpłynął Pani wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy możliwości skorzystania ze zwolnienia przedmiotowego. Uzupełniła go Pani – na wezwanie organu – pismem z datą wpływu 12 kwietnia 2023 r. Treść wniosku jest następująca:

Opis stanu faktycznego

W „sprawie (...)” została zawarta ugoda pozasądowa z XXX (...) r., która została zatwierdzona przez Sąd. W jej ramach otrzymała Pani odszkodowanie i zadośćuczynienie z tytułu utraty osoby bliskiej na skutek katastrofy budowlanej na terenie (...).

Uzupełnienie i doprecyzowanie opisu stan faktycznego

Ugoda została zawarta w trybie art. 183¹⁵§ 1 Kodeksu postępowania cywilnego, tzn. ugoda została zawarta przed mediatorem, a następnie została zatwierdzona przez Sąd.

Prawo do przyznania świadczeń w ramach zawartej ugody wynikało z przepisów prawa, a konkretnie z art. 446 § 3 i art. 448 Kodeksu cywilnego.

Wysokość i zasady ustalania przyznanych świadczeń wynikały z zawartej ugody.

Wysokość lub/i zasady ustalania przyznanych świadczeń nie wynikały wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych, ale przyznane ugodą odszkodowanie oraz zadośćuczynienie w związku ze stratą osoby bliskiej jest w zakresie zasad przyznawania i ustalania wysokości regulowane pośrednio przepisami prawa, w tym art. 446 § 3 i art. 448 Kodeksu cywilnego oraz innymi przepisami prawa cywilnego oraz powstałym na tym tle orzecznictwem sądowym.

W przypadku świadczenia z tej ugody konkretna wysokość świadczenia nie jest regulowana precyzyjnie przepisem ustawy. Określenie jej wysokości następuje poprzez uznanie roszczenia przez zobowiązanego lub poprzez potwierdzenie wysokości roszczenia orzeczeniem sądowym.

Z uwagi na mocno zindywidualizowaną sytuację poszkodowanego/pokrzywdzonego/podatnika dotychczasowa praktyka orzecznicza potwierdza, że rozpiętość wysokości świadczeń z art. 446 § 3 i art. 448 Kodeksu cywilnego jest duża.

Z treści ugody wynika, iż kwota ugodzona nie zamyka drogi sądowej do dochodzenia wyższego świadczenia od strony zobowiązanej. Podatnik ma możliwość dochodzenia wyższych roszczeń od zobowiązanej, przy czym szanse na skuteczność takiego żądania musi ocenić we własnym zakresie i z uwzględnieniem obowiązujących przepisów oraz orzecznictwa. Brakuje zapisu, iż ugoda wyczerpuje wszelkie roszczenia wzajemne Stron. Zobowiązany do świadczenia z ugody (z deliktu jako stosunku prawnego) nie ma żadnego roszczenia względem podatnika. Tylko podatnik ma takie roszczenie wobec osoby zobowiązanej. Nie ma zatem w tym przypadku wzajemnych roszczeń Stron.

Pytanie

Czy w myśl polskich przepisów podatkowych wypłacona z XXX kwota tytułem zadośćuczynienia i odszkodowania w zw. ze stratą osoby bliskiej w katastrofie (...) będzie podlegała opodatkowaniu - podatkiem dochodowym od osób fizycznych?

Pani stanowisko w sprawie

Pani zdaniem, przyznane Pani świadczenia korzystają ze zwolnienia podatkowego w ramach zwolnień wymienionych w artykule 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, tj. „inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań lub zadośćuczynień:

a)otrzymanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą,

b)dotyczących korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.”

Przez określenie „inne” należy rozumieć te odszkodowania lub zadośćuczynienia, które nie zostały wprost wymienione na liście zwolnionych od podatku.

Z tego zwolnienia mogą zatem korzystać m.in. osoby otrzymujące świadczenia odszkodowawcze, inne niż renty, których podstawą żądania był art. 444 § 1 K.c., przewidujący obowiązek naprawienia szkody w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, gdyż jednocześnie przepis ten nie normuje wysokości odszkodowania, ani zasad jego ustalania (odszkodowanie wypłacone na jego podstawie nie mieści się w dyspozycji art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych).

W „sprawie (...)” została zawarta ugoda pozasądowa (...) r., która została zatwierdzona przez Sąd.

Zgodnie z treścią art. 183¹⁵ § 1 K. p. c.: „Ugoda zawarta przed mediatorem, po jej zatwierdzeniu przez sąd, ma moc prawną ugody zawartej przed sądem. Ugoda zawarta przed mediatorem, którą zatwierdzono przez nadanie jej klauzuli wykonalności, jest tytułem wykonawczym”. Ugoda pozasądowa po jej zatwierdzeniu przez sąd ma moc prawną ugody zawartej przed sądem, co ma znaczenie w kontekście wyżej przywołanego przepisu.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawiła Pani we wniosku, jest prawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Podstawową zasadą obowiązującą w przepisach ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2022 r. poz. 2647 ze zm.) jest zasada powszechności opodatkowania, która wyrażona została w art. 9 ust. 1 tej ustawy. Zgodnie z jego treścią:

Opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Stosownie do treści art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:

Przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9, 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, pkt 11, art. 19, art. 25b, art. 30ca, art. 30da i art. 30f, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Wyszczególnienia źródeł przychodów osiągniętych przez osoby fizyczne ustawodawca dokonał w art. 10 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, gdzie między innymi w pkt 9 wymieniono „inne źródła”.

Zgodnie z art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:

Za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, kwoty uzyskane z tytułu zwrotu z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego oraz wypłaty z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego, w tym także dokonane na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, świadczenia otrzymane z tytułu umowy o pomocy przy zbiorach, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i art. 17.

Sformułowanie „w szczególności” dowodzi, że definicja przychodów z innych źródeł ma charakter otwarty i tym samym do tej kategorii zaliczyć również można przychody inne niż wymienione wprost w art. 20 ust. 1 ww. ustawy.

Odszkodowanie i zadośćuczynienie stanowi, co do zasady, przychód w rozumieniu cytowanego wyżej art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Przy czym przez odszkodowanie czy zadośćuczynienie rozumie się szczególny rodzaj świadczenia polegający na naprawieniu szkody, czyli uszczerbku, jakiego doznaje poszkodowany we wszelkiego rodzaju dobrach chronionych przez prawo. Chodzi więc zarówno o uszczerbek majątkowy, jak i niemajątkowy. Nie oznacza to jednak, że wszystkie odszkodowania i zadośćuczynienia podlegają opodatkowaniu. Niektóre z nich, wymienione w katalogu zwolnień przedmiotowych, określonym w art. 21 ust. 1 cyt. ustawy, korzystają ze zwolnienia od podatku. Jednakże należy podkreślić, że korzystanie z każdej preferencji podatkowej, w tym zwolnienia od podatku, jest możliwe wyłącznie w sytuacji, gdy spełnione są wszelkie przesłanki określone w przepisie stanowiącym podstawę prawną danej preferencji.

Zgodnie bowiem z art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:

Wolne od podatku dochodowego są inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań lub zadośćuczynień:

a)otrzymanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą,

b)dotyczących korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Z literalnego brzmienia powołanego wyżej przepisu jednoznacznie wynika, że jego dyspozycją objęte są jedynie te zadośćuczynienia bądź odszkodowania, których prawo do otrzymania oraz ich wysokość wynika z wyroku lub ugody sądowej, z wyjątkiem otrzymanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą lub dotyczących korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Warunkiem wystarczającym do powstania obowiązku podatkowego w podatku dochodowym od osób fizycznych na zasadach przewidzianych w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych będzie więc niezrealizowanie choćby jednej ze wskazanych wyżej przesłanek.

Występujące w ww. przepisie sformułowanie „inne odszkodowania lub zadośćuczynienia” należy rozumieć jako te odszkodowania czy zadośćuczynienia, których wprost nie wymieniono w katalogu zwolnień podatkowych. Będą to przede wszystkim odszkodowania lub zadośćuczynienia inne niż te, których wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw (…).

Przy czym zwolnienie od podatku dochodowego od osób fizycznych odszkodowań i zadośćuczynień, o których mowa w zacytowanym przepisie art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, związane jest przede wszystkim z faktem, że są one formą naprawienia zaistniałej szkody, a zatem nie stanowią realnego przysporzenia majątkowego. Zgodnie z brzmieniem tego przepisu są to odszkodowania (zadośćuczynienia) otrzymane za tzw. szkodę rzeczywistą.

W myśl art. 917 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t. j. Dz. U. z 2022 r., poz. 1360 ze zm.):

Przez ugodę strony czynią sobie wzajemne ustępstwa w zakresie istniejącego między nimi stosunku prawnego w tym celu, aby uchylić niepewność co do roszczeń wynikających z tego stosunku lub zapewnić ich wykonanie albo by uchylić spór istniejący lub mogący powstać.

Powołana definicja ugody pozwala wyróżnić elementy konstrukcyjne tej instytucji. Po pierwsze, umowa ta może być zawarta wyłącznie w sytuacji, gdy między stronami stosunku prawnego istnieje niepewność albo spór, co do roszczeń wynikających z tego stosunku. Po drugie, celem zawarcia ugody jest uchylenie tej niepewności lub sporu. Po trzecie, strony dążą do osiągnięcia celu przez wzajemne ustępstwa. Tak więc nieodłącznym elementem ugody są wzajemne ustępstwa stron.

W literaturze przedmiotu podkreśla się, że z ustępstwem mamy do czynienia, wówczas, gdy ktoś rezygnuje z jakiegoś warunku, wymagania, zmniejsza swoje żądania, czy też odstępuje od nich. Ustępstwa mogą polegać m.in. na zrzeczeniu się uprawnień, czy też zarzutów, zaciąganiu zobowiązań, obniżeniu świadczenia itp.

W myśl zaś art. 183¹⁵ § 1 ustawy z 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (t. j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1805 ze zm.):

Ugoda zawarta przed mediatorem, po jej zatwierdzeniu przez sąd, ma moc prawną ugody zawartej przed sądem. Ugoda zawarta przed mediatorem, którą zatwierdzono przez nadanie jej klauzuli wykonalności, jest tytułem wykonawczym.

Wobec tego stwierdzić należy, że ugoda zawarta przed mediatorem, zatwierdzona przez Sąd stanowi ugodę sądową w rozumieniu art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Natomiast art. 446 § 3 ustawy Kodeks cywilny stanowi, że:

Sąd może ponadto przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego stosowne odszkodowanie, jeżeli wskutek jego śmierci nastąpiło znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej.

Z kolei art. 448 ww. Kodeksu wyjaśnia, że:

W razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia. Przepis art. 445 § 3 stosuje się.

Z analizy opisu sprawy wynika, że (...) r. zawarła Pani ugodę z XXX, która została zatwierdzona przez Sąd. W jej ramach otrzymała Pani odszkodowanie i zadośćuczynienie z tytułu utraty osoby bliskiej na skutek katastrofy budowlanej na terenie (...). Ugoda została zawarta w trybie art. 183¹⁵§ 1 Kodeksu postępowania cywilnego, tzn. ugoda została zawarta przed mediatorem, a następnie została zatwierdzona przez Sąd. Prawo do przyznania świadczeń w ramach zawartej ugody wynikało z przepisów prawa, a konkretnie z art. 446 § 3 i art. 448 Kodeksu cywilnego. Wysokość i zasady ustalania przyznanych świadczeń wynikały z zawartej ugody. Wysokość lub/i zasady ustalania przyznanych świadczeń nie wynikały wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych, ale przyznane ugodą odszkodowanie oraz zadośćuczynienie w związku ze stratą osoby bliskiej jest w zakresie zasad przyznawania i ustalania wysokości regulowane pośrednio przepisami prawa, w tym art. 446 § 3 i art. 448 Kodeksu cywilnego oraz innymi przepisami prawa cywilnego oraz powstałym na tym tle orzecznictwem sądowym.

Przenosząc powyższe uregulowania prawne na grunt przedstawionego we wniosku stanu faktycznego stwierdzić należy, że wypłacone w ramach zawartej ugody sądowej odszkodowanie i zadośćuczynienie z tytułu utraty osoby bliskiej na skutek katastrofy budowlanej na podstawie art. 446 § 3 i art. 448 Kodeksu cywilnego, stanowią przychód, o którym mowa w art. 20 ust. 1 w związku z art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, korzystający ze zwolnienia uregulowanego w przepisie art. 21 ust. 1 pkt 3b komentowanej ustawy, albowiem świadczenia te można zaliczyć do kategorii „inne odszkodowania lub zadośćuczynienia” otrzymane na podstawie ugody sądowej, a nie będące odszkodowaniem lub zadośćuczynieniem otrzymanym w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, jak również dotyczącym korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Wobec powyższego Pani stanowisko należało uznać za prawidłowe.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego, który Pani przedstawiła i stanu prawnego obowiązującego w dniu zaistnienia zdarzenia.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

•Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2651 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli: Pani sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego i zastosuje się Pani do interpretacji.

•Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

Przepisów art. 14k-14n Ordynacji podatkowej nie stosuje się, jeśli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej jest elementem czynności, które są przedmiotem decyzji wydanej:

1)z zastosowaniem art. 119a;

2)w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług;

3)z zastosowaniem środków ograniczających umowne korzyści.

Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych.

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Ma Pani prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 259 ze zm.; dalej jako „PPSA”).

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

•w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

•w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2651 ze zm.).