Skutki podatkowe nabycia nieruchomości w postępowaniu egzekucyjnym.

Interpretacja indywidualna  – stanowisko nieprawidłowe

Szanowny Panie,

stwierdzam, że Pana stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego jest nieprawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

3 września 2024 r. wpłynął Pana wniosek z 29 sierpnia 2024 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy podatku od czynności cywilnoprawnych w zakresie skutków podatkowych nabycia nieruchomości w postępowaniu egzekucyjnym. Uzupełnił go Pan  – w odpowiedzi na wezwanie – pismem z 30 października 2024 r. (wpływ 30 października 2024 r.).

Treść wniosku jest następująca:

Opis stanu faktycznego

Postanowieniem z (…) Sąd Rejonowy w (…) przysądził własność zabudowanej nieruchomości gruntowej, stanowiącej działkę o numerze ewidencyjnym (…)  o powierzchni 6.484 m, położonej w (…), w udziale 1/2 na rzecz Wnioskodawcy. Cena została uiszczona na rachunek depozytowy Ministerstwa Finansów. Wierzycielami przysądzonej nieruchomości były banki, spółki prawa handlowego, Gmina Miasta ( …), Skarb Państwa − Naczelnik Urzędu Skarbowego w (…), Zakład Ubezpieczeń Społecznych w (…).

Postanowienie uprawomocniło się z dniem (…) 2024 r.

Pytanie

Czy nabycie nieruchomości we wskazanej powyższej formie, z wniosku i z udziałem wierzyciela Naczelnika Urzędu Skarbowego rodzi obowiązek zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych?

Pana stanowisko w sprawie

W stanowisku w sprawie wskazał Pan, że zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. a), pkt 2 oraz pkt 3 ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych podatkowi podlegają:

    - umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych (pkt 1 lit. a));

    - zmiany umów wymienionych w pkt 1, jeżeli powodują one podwyższenie podstawy opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych, z zastrzeżeniem ust. 3 pkt 4 (pkt 2);

    - orzeczenia sądów, w tym również polubownych, oraz ugody, jeżeli wywołują one takie same skutki prawne jak czynności wymienione w pkt 1 lub 2 (pkt 3).

Pana zdaniem, katalog czynności cywilnoprawnych podlegających opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych ma charakter zamknięty. W przepisie nie wskazano wprost nabycia nieruchomości na podstawie przysądzenia przez Sąd, w których wierzycielami są między innymi jednostki samorządu terytorialnego, Naczelnik Urzędu Skarbowego lub ZUS. Postanowienie o przysądzeniu własności będące orzeczeniem sądu, nie jest bowiem umową sprzedaży ani nie wywołuje takich samych skutków prawnych jak umowa sprzedaży.

Sformułowanie „takie same” należy, zgodnie z wykładnią językową, rozumieć jako ściśle tożsame, jednakowe. Tymczasem umowa sprzedaży i nabycie w wyniku egzekucji administracyjnej lub cywilnej różnią się znacząco proceduralnie. Przysądzenie własności jest rozstrzygnięciem organu egzekucyjnego w ramach przymusowej realizacji obowiązków, które nie zostały wykonane w sposób dobrowolny.

Skutki prawne umowy sprzedaży są następujące:

Na podstawie art. 535 Kodeksu cywilnego ,,Przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę. Umowa sprzedaży nie jest tytułem wykonawczym do wprowadzenia nabywcy w posiadanie, ani tytułem wykonawczym do opróżnienia pomieszczeń. Nie wygasają hipoteki, ani inne ograniczone prawa rzeczowe ujawnione przez wpis w księdze wieczystej. Po stronie sprzedawcy powstaje odpowiedzialność z tytułu rękojmi (art. 556 § 1 ww. ustawy). Po stronie sprzedawcy powstaje obowiązek udzielenia kupującemu potrzebnych wyjaśnień o stosunkach prawnych i faktycznych dotyczących przedmiotu umowy sprzedaży oraz obowiązku wydania dokumentów (art. 546 § 1  w zw. z art. 555 cyt. ustawy).

Skutki prawne prawomocnego orzeczenie o przysądzeniu.

Na podstawie art. 999 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego prawomocne postanowienie  o przysądzeniu własności przenosi własność na nabywcę i jest tytułem do ujawnienia na rzecz nabywcy prawa własności w katastrze nieruchomości oraz przez wpis w księdze wieczystej lub przez złożenie dokumentu do zbioru dokumentów. Jest tytułem wykonawczym do wprowadzenia nabywcy w posiadanie nieruchomości i opróżnienia znajdujących się na tej nieruchomości pomieszczeń bez potrzeby nadania mu klauzuli wykonalności. Z chwilą uprawomocnienia się postanowienia o przysądzeniu własności wygasają wszelkie prawa i skutki ujawnienia praw i roszczeń osobistych ciążące na nieruchomości. Na miejsce tych praw powstaje prawo do zaspokojenia z ceny nabycia  z pierwszeństwem przewidzianym w przepisach o podziale ceny uzyskanej z egzekucji. Nie powstaje roszczenie o zapłatę ceny sprzedaży, gdyż ta musi być uiszczona przed wydaniem postanowienia o przysądzeniu (art. 998 § 1 Kodeks postępowania cywilnego). Po stronie nabywcy nie przysługują roszczenia wynikające z rękojmi (art. 879 ustawy).

Przede wszystkim kluczową różnicą między umową sprzedaży a przysądzeniem jest brak zgodnych oświadczeń woli stron, brak zasady swobody umów, przewidzianej w art. 353¹ Kodeksu cywilnego, gdzie strony mają możliwość swobodnego kształtowania treści umowy, podjęcia decyzji co do jej zawarcia oraz możliwość wyboru kontrahenta. Sprzedający nie składa żadnych oświadczeń woli, nie ma możliwości wyboru kontrahenta, w żaden sposób nie może wpływać na kształtowanie się treści umowy, ponieważ nie ma umowy. Licytant nie może odstąpić od umowy ani żądać zmniejszenia ceny z uwagi na wady, niezależnie od tego, czy o ich istnieniu w ogóle wiedział.

Poza tym, zwraca Pan uwagę na zmianę przez Szefa Krajowej Administracji Skarbowej interpretacji indywidualnej Dyrektora Krajowej Informacji Podatkowej z 5 stycznia 2023 r., nr 0111-KDIB2-3.4014.468.2022.2.AD w zakresie opodatkowania nabycia nieruchomości  w drodze licytacji organizowanej przez Urząd Skarbowy z dnia 24 lipca 2023 r. DOP10.841.4.2.2023 r.

W ocenie Szefa KAS, opisana we wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej transakcja zakupu nieruchomości w drodze publicznej licytacji prowadzonej w ramach postępowania egzekucyjnego w administracji przez organ egzekucyjny nie podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej nie dostrzegł różnicy pomiędzy opodatkowaną podatkiem od czynności cywilnoprawnych umową sprzedaży będącą czynnością cywilnoprawną uregulowaną przepisami prawa cywilnego, a wydanym na podstawie przepisów prawa administracyjnego rozstrzygnięciem organu egzekucyjnego w ramach przymusowej realizacji obowiązków, które nie zostały wykonane w sposób dobrowolny.

W opisanym stanie faktycznym wierzycielem, podobnie jak w zmienionej interpretacji, jest Naczelnik Urzędu Skarbowego oraz inne podmioty gospodarcze i instytucje publiczne. Egzekucja administracyjna tak samo jak egzekucja w trybie postępowania cywilnego prowadzi do takich samych rozstrzygnięć w ramach reżimu obowiązkowej realizacji obowiązków.

Z tego powodu, nabycia na podstawie tytułów egzekucji administracyjnej i cywilnej powinny być traktowane analogicznie. Opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych, jak słusznie uznał organ, nie można się domyślać ani domniemywać. Nabycie nieruchomości  w drodze licytacji w ramach egzekucji cywilnej wydane jako postanowienie sądu  o przysądzeniu powinno być enumeratywnie wymienione w ustawie. Postanowienie Sądu Rejonowego o przysądzeniu własności nieruchomości z udziałem organu egzekucyjnego Naczelnika Urzędu Skarbowego, Pana zdaniem, nie jest objęte zakresem przedmiotowym ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, ponieważ orzeczenie sądu w sferze gospodarczej nie wywołuje dokładnie identycznych ,,takich samych” skutków jak nabycie  w wyniku umowy sprzedaży. Postanowienie o przysądzeniu własności nieruchomości  z udziałem organów administracyjnych: Urzędu Gminy, Zakładu ubezpieczeń Społecznych, Skarbu Państwa – Naczelnika Urzędu Skarbowego nie podlega opodatkowaniu, Pana zdaniem, podatkiem od czynności cywilnoprawnych, w stawce odpowiadającej umowie sprzedaży.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawił Pan we wniosku jest nieprawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. a), pkt 2 oraz pkt 3 ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (t. j. Dz.U. z 2023 r. poz. 170, ze zm.):

Podatkowi podlegają:

    - umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych  (pkt 1 lit. a));

    - zmiany umów wymienionych w pkt 1, jeżeli powodują one podwyższenie podstawy opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych, z zastrzeżeniem ust. 3 pkt 4  (pkt 2);

    - orzeczenia sądów, w tym również polubownych, oraz ugody, jeżeli wywołują one takie same skutki prawne jak czynności wymienione w pkt 1 lub 2 (pkt 3).

Stosownie do art. 1 ust. 2 pkt 2 ww. ustawy:

W myśl art. 3 ust. 1 pkt 3 ww. ustawy:

Na podstawie art. 4 pkt 1 ww. ustawy:

W oparciu o art. 6 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy:

Zgodnie z treścią art. 7 ust. 1 pkt 1 lit. a) ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych:

Stosownie do treści art. 10 ust. 1 ww. ustawy :

Z przedstawionego we wniosku stanu faktycznego wynika, że postanowieniem z (…) 2024 r. Sąd Rejonowy w (…) przysądził własność zabudowanej nieruchomości gruntowej stanowiącej działkę o numerze ewidencyjnym (…) o powierzchni 6.484 m w udziale 1/2 na Pana rzecz. Cena została uiszczona na rachunek depozytowy Ministerstwa Finansów. Wierzycielami przysądzonej nieruchomości były banki, spółki prawa handlowego, Gmina Miasta (…), Skarb Państwa − Naczelnik Urzędu Skarbowego w (…), Zakład Ubezpieczeń Społecznych w (…). Postanowienie uprawomocniło się z dniem (…) 2024 r.

Pana zdaniem, postanowienie Sądu Rejonowego o przysądzeniu własności nieruchomości  z udziałem organu egzekucyjnego Naczelnika Urzędu Skarbowego, nie jest objęte zakresem przedmiotowym ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, ponieważ orzeczenie sądu w sferze gospodarczej nie wywołuje dokładnie identycznych ,,takich samych” skutków jak nabycie w wyniku umowy sprzedaży.

Ustawa o podatku od czynności cywilnoprawnych nie definiuje pojęcia sprzedaży i oceniając tak przedstawione zagadnienie należy odwołać się do przepisów Kodeksu cywilnego i dalej do Kodeksu postępowania cywilnego.

Na podstawie art. 535 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1061, ze zm.):

W myśl art. 952 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego  (t. j. Dz.U. z 2023 r., poz. 1550, ze zm.):

Stosownie do art. 987 Kodeksu postępowania cywilnego:

Zgodnie z art. 998 § 1 ww. ustawy:

Jak wynika z art. 999 § 1 zdanie pierwsze ww. ustawy:

Tym samym uprawomocnienie się postanowienia o przysądzeniu własności powoduje przejście własności w zamian za wcześniej uiszczoną cenę.

Jak wskazano powyżej, opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych podlegają orzeczenia sądowe, które wywołują takie same skutki jak czynności cywilnoprawne, o których mowa w art. 1 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych.

Na gruncie ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, nabycie przez Pana opisanej we wniosku nieruchomości w postępowaniu egzekucyjnym na podstawie prawomocnego postanowienia sądu o przysądzeniu własności, wywołuje takie same skutki prawne jak nabycie tego prawa na podstawie umowy sprzedaży i z tej przyczyny podlega podatkowi od czynności cywilnoprawnych na podstawie art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. a) w związku z art. 1 ust. 1  pkt 3 ww. ustawy. Z wniosku nie wynika, żeby nabycie opisanej we wniosku nieruchomości było opodatkowane podatkiem od towarów i usług, zatem ww. nabycie podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych.

Mając na względzie powyższe przepisy, w szczególności uregulowanie zawarte w art. 3 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, należy stwierdzić, że momentem powstania obowiązku podatkowego w podatku od czynności cywilnoprawnych w związku z wydaniem postanowienia sądu o przysądzeniu własności nieruchomości, jest dzień uprawomocnienia się tego postanowienia. Z tym bowiem dniem następuje przeniesienie własności na rzecz nabywcy.

W przedmiotowej sprawie (…) 2024 r. Sąd Rejonowy w (…) wydał postanowienie  o przysądzeniu własności nieruchomości. Postanowienie uprawomocniło się z dniem  (…) 2024 r. Zatem z chwilą jego uprawomocnienia powstał dla Pana obowiązek podatkowy w podatku od czynności cywilnoprawnych.

Końcowo, odnosząc się do części Pana stanowiska, zgodnie z którym – w kontekście pisma – zmiany interpretacji indywidualnej przez Szefa KAS (znak: DOP10.841.4.2.2023) – nabycia na podstawie tytułów egzekucji administracyjnej i cywilnej powinny być traktowane analogicznie wskazujemy, że w piśmie (które jest zmianą interpretacji indywidualnej) Szefa KAS wyraźnie wskazał, że cyt.: „postanowienie o przyznaniu własności nieruchomości, wydane przez Naczelnika Urzędu Skarbowego, nie jest orzeczeniem sądu. Oprócz wymienionych w punkcie 1 art. 1 ust. 1 ustawy PCC czynności cywilnoprawnych ustawodawca w punkcie 3 tej samej jednostki redakcyjnej wskazał bowiem, że opodatkowaniu podlegają także orzeczenia sądów, w tym również polubownych oraz ugody, jeżeli wywołują one takie same skutki prawne, jak czynności cywilnoprawne wymienione m.in. w punkcie 1. Jak już zostało to wyżej podkreślone, inne niż wprost wskazane w ustawie PCC czynności cywilnoprawne nie podlegają opodatkowaniu, nawet jeżeli wywołują skutki takie same, bądź podobne do tych, które zostały w ustawie wymienione. Wyjątkiem od tej zasady są jedynie zdarzenia udokumentowane orzeczeniami sądów, w tym również polubownych oraz ugody, jeżeli wywołują one takie same skutki prawne, jak czynności cywilnoprawne, zdefiniowane w ustawie. W postępowaniu egzekucyjnym w administracji postanowienia wydaje jednak nie sąd, ale organ egzekucyjny. (…) prawomocne postanowienie sądu o przysądzeniu własności, jako wywołujące ten sam skutek prawny co umowa sprzedaży, tj. przeniesienie własności rzeczy na nabywcę, jest orzeczeniem o jakim mowa w art. 1 ust. 1 pkt 3 ustawy PCC. ”.

Tym samym, nabycia na podstawie ww. czynności egzekucyjnych (tj. w postępowaniu egzekucyjnym w administracji oraz w postępowaniu egzekucyjnym prowadzonym na podstawie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego) nie mogą być traktowane analogicznie, ponieważ zostały dokonane w innych trybach. W przedstawionym we wniosku opisie stanu faktycznego wprost wskazał Pan, że postanowienie o przysądzeniu własności nieruchomości wydane zostało przez Sąd Rejonowy a nie przez Naczelnika Urzędu Skarbowego (jak w sytuacji wskazanej w ww. stanowisku Szefa KAS). To – jak wynika z art. 1  ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych – przesądza o opodatkowaniu tego nabycia podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Należy bowiem ponownie podkreślić, że jeżeli orzeczenia sądów (w analizowanej sprawie jest nim Sąd Rejonowy) wywołują takie same skutki prawne, jak czynności cywilnoprawne wymienione w art. 1 ust. 1 pkt 1 przedmiotowej ustawy, to podlegają one opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego, który Pan przedstawił i stanu prawnego, który obowiązywał w dacie zaistnienia zdarzenia.

Końcowo, odnosząc się do przywołanego przez Pana pisma − zmiany interpretacji indywidulnej Szefa KAS (znak: DOP10.841.4.2.2023) Organ zwraca uwagę na inne pismo Szefa KAS (zmiana interpretacji indywidulanej, znak: DPP10/DOP8.841.14.2020), z którego wynika, że cyt.: „W świetle powyżej powołanych przepisów, należy stwierdzić, że nabycie nieruchomości w postępowaniu egzekucyjnym, na gruncie u.p.c.c kwalifikowane jest tak jak sprzedaż i z tej przyczyny podlega temu podatkowi na podstawie art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. a  w związku z art. 1 ust. 1 pkt 3 u.p.c.c. (…) postanowienie Sądu, które zostało wydane w stosunku do Wnioskodawczyni przeniosło prawo własności nieruchomości na wierzyciela czyli Wnioskodawczynię i ma takie same skutki jak umowa sprzedaży”.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

    - Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli Pana sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego i zastosuje się Pan do interpretacji.

    - Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

   - Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Ma Pan prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w (…). Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1634, ze zm.; dalej jako „PPSA”.  

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

   -w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

   -w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa.