Temat interpretacji

skutki podatkowe przymusowego wykupu akcji w celu ich umorzenia

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2012 r. poz. 749 ze zm.) oraz § 5 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 ze zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy przedstawione we wniosku z dnia 24 lipca 2012 r. (data wpływu do tut. Biura 30 lipca 2012 r.), o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od czynności cywilnoprawnych w zakresie skutków podatkowych przymusowego wykupu akcji w celu ich umorzenia jest prawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 30 lipca 2012 r. wpłynął do tut. Biura ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od czynności cywilnoprawnych w zakresie skutków podatkowych przymusowego wykupu akcji w celu ich umorzenia.

W przedmiotowym wniosku zostało przedstawione następujące zdarzenie przyszłe:

Zgodnie z art. 418¹ Kodeksu spółek handlowych Wnioskodawca (Spółka akcyjna) zobowiązany został do nabycia akcji od jednego z akcjonariuszy mniejszościowych w związku z faktem, że akcjonariusz złożył wniosek o odkup swoich akcji, natomiast Walne Zgromadzenie Spółki nie podjęło uchwały o przymusowym odkupie. W związku z tym pomiędzy Spółką a jej mniejszościowym akcjonariuszem dojdzie do zawarcia umowy sprzedaży akcji za cenę określoną zgodnie z art. 418¹ § 6 Kodeksu spółek handlowych, tj. cenę odkupu akcji równej wartości przypadających na akcję aktywów netto, wskazanych w sprawozdaniu finansowym za ostatni rok obrotowy. Następnie, zgodnie z art. 418¹ § 4 Kodeksu spółek handlowych, Spółka nabyte akcje umorzy.

W związku z powyższym zadano następujące pytanie:

Czy przymusowy wykup akcji przez Spółkę od mniejszościowego akcjonariusza w celu późniejszego umorzenia tych akcji podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych...

Wnioskodawca przywołując treść art. 1 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych wskazał, iż jego zdaniem, przymusowy odkup akcji od akcjonariuszy mniejszościowych, nabytych w celu ich umorzenia, dokonany zgodnie z art. 418¹ Kodeksu spółek handlowych - w świetle powołanego wyżej artykułu - nie podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych.

Wnioskodawca wskazał, iż przedstawiony w powołanym przepisie art. 1 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych katalog nie zawiera w sobie czynności przymusowego odkupu akcji. Jednocześnie, w ocenie Spółki, czynności przymusowego odkupu akcji, przeprowadzanego w trybie art. 418¹ Kodeksu spółek handlowych nie można zakwalifikować jako sprzedaży albo zamiany rzeczy lub praw, bowiem na procedurę przymusowego odkupu akcji składa się szereg czynności prawnych i faktycznych, które nie posiadają samodzielnego charakteru (składają się na jedną całość), związanych ściśle z uczestnictwem w spółce akcyjnej, dokonywanych z udziałem trzech podmiotów: spółki akcyjnej (zarządu spółki), akcjonariuszy mniejszościowych i akcjonariuszy większościowych (odpowiadających wobec Spółki akcyjnej za spłacenie całej sumy odkupu proporcjonalnie do akcji posiadanych w dniu Walnego Zgromadzenia). Powyższa konstatacja stanowi wynik analizy Kodeksu spółek handlowych, w tym w szczególności art. 418 i art. 418¹ Kodeksu spółek handlowych oraz oceny istoty umowy sprzedaży.

Zgodnie z art. 418 Kodeksu spółek handlowych walne zgromadzenie może powziąć uchwałę o przymusowym wykupie akcji akcjonariuszy reprezentujących nie więcej niż 5% kapitału zakładowego (akcjonariusze mniejszościowi) przez nie więcej niż pięciu akcjonariuszy, posiadających łącznie nie mniej niż 95% kapitału zakładowego, z których każdy posiada nie mniej niż 5% kapitału zakładowego. Uchwała wymaga większości 95% głosów oddanych. Statut może przewidywać surowsze warunki powzięcia uchwały. Stosownie do § 2 ww. przepisu uchwała, o której mowa w § 1, powinna określać akcje podlegające wykupowi oraz akcjonariuszy, którzy zobowiązują się wykupić akcje, jak również określać akcje przypadające każdemu z nabywców.

Zgodnie z art. 418¹ § 4 Kodeksu spółek handlowych, jeżeli uchwała, o której mowa w § 1, nie zostanie podjęta na walnym zgromadzeniu, spółka jest obowiązana do nabycia akcji akcjonariuszy mniejszościowych, w terminie 3 miesięcy od dnia walnego zgromadzenia, w celu umorzenia. Akcjonariusze większościowi odpowiadają wobec spółki za spłacenie całej sumy odkupu proporcjonalnie do akcji posiadanych w dniu walnego zgromadzenia.

Zdaniem Spółki, procedura przymusowego odkupu akcji akcjonariuszy mniejszościowych nabytych w celu ich umorzenia realizowana na podstawie przepisu art. 418¹ Kodeksu spółek handlowych nie może być uznana za szczególnego rodzaju umowę uregulowaną w art. 535 Kodeksie cywilnym, bowiem nie posiada elementów istotnych kwalifikujących tą czynność jako umowę sprzedaży, w szczególności dla celów podatku od czynności cywilnoprawnych. W ocenie Spółki, nie jest dopuszczalne wyodrębnianie z procesu określonego w art. 418¹ Kodeksu spółek handlowych pojedynczych elementów (np. uiszczenia ceny) i nadawanie im dla celów podatkowych samodzielnego znaczenia.

Na marginesie Spółka pragnie wskazać, iż to, że konstrukcja przymusowego odkupu akcji stanowi instytucję, której nie przewidziano w ustawowym katalogu określającym zakres przedmiotowy opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych potwierdza również brak regulacji w ustawie o podatku od czynności cywilnoprawnych, która w tym przypadku, w sposób jednoznaczny określałaby moment powstania obowiązku podatkowego.

Zatem, w opinii Wnioskodawcy, biorąc pod uwagę przedstawione powyżej zasady i tryb przymusowego odkupu akcji, należy uznać, iż przymusowy odkup akcji jest to instytucja uregulowana w sposób szczególny w prawie handlowym i nieposiadająca elementów istotnych pozwalających zakwalifikować tą czynność do umowy sprzedaży z art. 535 i następne Kodeksu cywilnego, ponieważ w szczególności:

• dla skutecznego zrealizowania przymusowego odkupu akcji nie jest niezbędne złożenie oświadczenia woli (zatem nie dochodzi do sprzedaży w rozumieniu Kodeksu cywilnego),
• określona w art. 418¹ Kodeksu spółek handlowych suma odkupu nie odpowiada pojęciu ceny w rozumieniu art. 535 Kodeksu cywilnego (suma odkupu nie stanowi przedmiotu swobodnych ustaleń pomiędzy stronami umowy).

Podsumowując, zdaniem Spółki, skoro przymusowy odkup akcji nie spełnia warunków uznania tej czynności za umowę sprzedaży (rzeczy i praw majątkowych) bądź za inną czynność cywilnoprawną wymienioną w katalogu z art. 1 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, oraz mając na względzie, iż katalog czynności cywilnoprawnych podlegających opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych jest katalogiem zamkniętym, to przymusowy odkup akcji akcjonariuszy mniejszościowych przez Spółkę nie podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych.

Na potwierdzenie swojego stanowiska Wnioskodawca przywołał wyrok NSA z dnia 28 października 2009 r. sygn. akt II FSK 870/08, wyrok WSA w Gliwicach z dnia 29 stycznia 2008 r. sygn. akt I SA/Gl 722/07 oraz interpretację wydaną przez Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 19 kwietnia 2010 r. znak: IPPB2/4310-5/10-2/MZ.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego zdarzenia przyszłego uznaje się za prawidłowe.

Przepis art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 09 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (t.j. Dz. U. z 2010 r. Nr 101, poz. 649 ze zm.) zawiera zamknięty katalog czynności podlegających opodatkowaniu tym podatkiem. Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy podatkowi temu podlegają następujące czynności cywilnoprawne:

• umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych,
• umowy pożyczki pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku,
• umowy darowizny w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy,
• umowy dożywocia,
• umowy o dział spadku oraz umowy o zniesienie współwłasności w części dotyczącej spłat lub dopłat,
• ustanowienie hipoteki,
• ustanowienie odpłatnego użytkowania, w tym nieprawidłowego, oraz odpłatnej służebności,
• umowy depozytu nieprawidłowego,
• umowy spółki.

Podatkowi od czynności cywilnoprawnych podlegają też zmiany ww. umów, jeżeli powodują one podwyższenie podstawy opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych oraz orzeczenia sądów, w tym również polubownych, oraz ugody, jeżeli wywołują one takie same skutki prawne (art. 1 ust. 1 pkt 2 i 3 ww. ustawy).

Ustawodawca wprowadził zasadę enumeratywnego określenia czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Jednocześnie ustawowe wyliczenie zostało wzmocnione zasadą, zgodnie z którą o kwalifikacji określonej czynności prawnej, a w konsekwencji o jej podleganiu opodatkowaniu tym podatkiem decyduje jej treść (elementy przedmiotowo istotne), a nie nazwa. Tym samym, jeżeli strony zawierają umowę i układają stosunki w jej ramach w określony sposób, to dla oceny czy powstanie obowiązek podatkowy w podatku od czynności cywilnoprawnych, w związku z dokonaniem wskazanej w ustawie czynności, miarodajne będą rzeczywiste prawa i obowiązki stron tej umowy pozwalające na ich kwalifikacje pod względem prawnym.

Z przedstawionego we wniosku zdarzenia wynika, iż zgodnie z art. 418¹ Kodeksu spółek handlowych Wnioskodawca (Spółka akcyjna) zobowiązany został do nabycia akcji od jednego z akcjonariuszy mniejszościowych w związku z faktem, że akcjonariusz złożył wniosek o odkup swoich akcji, natomiast Walne Zgromadzenie Spółki nie podjęło uchwały o przymusowym odkupie. W związku z tym pomiędzy Spółką a jej mniejszościowym akcjonariuszem dojdzie do zawarcia umowy sprzedaży akcji za cenę określoną zgodnie z art. 418¹ § 6 Kodeksu spółek handlowych, tj. cenę odkupu akcji równej wartości przypadających na akcję aktywów netto, wskazanych w sprawozdaniu finansowym za ostatni rok obrotowy. Następnie, zgodnie z art. 418¹ § 4 Kodeksu spółek handlowych, Spółka nabyte akcje umorzy.

Instytucja przymusowego odkupu akcji uregulowana została w Kodeksie spółek handlowych.

Zgodnie z art. 418¹ § 1 ustawy z dnia 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz. U. Nr 94, poz. 1037 ze zm.), nazywanej dalej K.s.h., akcjonariusz lub akcjonariusze reprezentujący nie więcej niż 5% kapitału zakładowego mogą żądać umieszczenia w porządku obrad najbliższego walnego zgromadzenia sprawę podjęcia uchwały o przymusowym odkupie ich akcji przez nie więcej niż pięciu akcjonariuszy reprezentujących łącznie nie mniej niż 95% kapitału zakładowego, z których każdy posiada nie mniej niż 5% kapitału zakładowego (akcjonariusze większościowi). Stosownie do art. 418¹ § 4 K.s.h., jeżeli uchwała, o której mowa w § 1, nie zostanie podjęta na walnym zgromadzeniu, spółka jest obowiązana do nabycia akcji akcjonariuszy mniejszościowych, w terminie 3 miesięcy od dnia walnego zgromadzenia, w celu umorzenia. Akcjonariusze większościowi odpowiadają wobec spółki za spłacenie całej sumy odkupu proporcjonalnie do akcji posiadanych w dniu walnego zgromadzenia, o którym mowa w § 1. W świetle art. 418¹ § 6 K.s.h., cena odkupu akcji jest równa wartości przypadających na akcję aktywów netto, wykazanych w sprawozdaniu finansowym za ostatni rok obrotowy, pomniejszonych o kwotę przeznaczoną do podziału między akcjonariuszy. Do dnia uiszczenia całej sumy odkupu akcjonariusze mniejszościowi zachowują wszystkie uprawnienia z akcji. Przepisy art. 417 § 2 i 3 K.s.h. stosuje się odpowiednio.

Zatem obowiązek spółki do nabycia od drobnych akcjonariuszy należących do nich akcji objętych przymusowym odkupem, wynika z art. 418¹ § 4 zd. 1 K.s.h. Jest to instytucja subsydiarna, która znajdzie zastosowanie tylko wtedy, gdy akcjonariusze większościowi nie podejmą uchwały o przymusowym odkupie akcji, mimo, że do jej podjęcia są zobowiązani z mocy art. 418¹ § 1 K.s.h. Dzięki tej oto instytucji prawnej przymusowy odkup akcji drobnych akcjonariuszy nie stanie się fikcją, gdyż zawsze uprawnieni z art. 418¹ § 1 K.s.h. akcjonariusze doprowadzą do zbycia swych akcji i wyjdą tym samym ze spółki. Powyższe przepisy wskazują, że procedura odkupu akcji składa się z szeregu czynności faktycznych i prawnych dokonywanych z udziałem trzech podmiotów: spółki (zarządu spółki), akcjonariuszy mniejszościowych i akcjonariuszy większościowych.

Należy wskazać, iż przedstawione zasady i tryb przymusowego odkupu akcji pozwalają na przyjęcie, iż jest to instytucja w sposób szczególny uregulowana w prawie handlowym i niezawierająca istotnych elementów umowy sprzedaży, określonych w art. 535 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zm.). Dla skutecznego zrealizowania przymusowego odkupu akcji nie jest bowiem niezbędne złożenie oświadczenia woli o zawarciu umowy. Z samej istoty przymusowego odkupu wynika, że zgoda akcjonariuszy na zawarcie umowy nie jest niezbędna dla zrealizowania całej procedury.

Biorąc pod uwagę cytowane przepisy, przymusowy odkup akcji na zasadach i w trybie art. 418¹ § 4 w zw. z art. 418¹ Kodeksu spółek handlowych, nie może zostać uznany za umowę sprzedaży w rozumieniu art. 535 Kodeksu cywilnego. Nie jest to również inna czynność wymieniona we wskazanym w art. 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych katalogu czynności podlegających opodatkowaniu tym podatkiem. Tym samym, czynność przymusowego odkupu akcji, w trybie art. 418¹ § 4 w zw. z art. 418¹ Kodeksu spółek handlowych, nie podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych.

Wobec powyższego stanowisko Wnioskodawcy należało uznać za prawidłowe.

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie, ul. Rakowicka 10, 31-511 Kraków po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi tj. Dz. U. z 2012 r. poz. 270). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Katowicach Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Bielsku-Białej, ul. Traugutta 2a, 43-300 Bielsko-Biała.

Wniosek ORD-IN (PDF)

Treść w pliku PDF 2 MB

Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach