Temat interpretacji

1. W którym momencie dla celów podatku dochodowego od osób prawnych Spółka powinna rozpoznać przychód z tytułu tzw. Płatności Wstępnej związanej z zawarciem transakcji, której przedmiotem jest instrument pochodny?2. W którym momencie dla celów podatku dochodowego od osób prawnych Spółka powinna rozpoznać Otrzymane oraz Zapłacone Płatności Swapowe realizowane w wyniku zawarcia transakcji, której przedmiotem jest instrument pochodny?3. W którym momencie dla celów podatku dochodowego od osób prawnych Spółka powinna rozpoznać wydatki ponoszone w Dacie Zamknięcia w związku z transakcją, której przedmiotem jest instrument pochodny?

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.) oraz § 7 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 ze zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Spółki, przedstawione we wniosku z dnia 22.09.2011r. (data wpływu 23.09.2011r.) w sprawie o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego, dotyczącej podatku dochodowego od osób prawnych odnośnie skutków podatkowych zawarcia umowy na instrument pochodny jest nieprawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 23.09.2011 r. został złożony ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie skutków podatkowych zawarcia umowy na instrument pochodny.

W przedmiotowym wniosku zostało przedstawione następujące zdarzenie przyszłe.

W ramach prowadzonej działalności gospodarczej S.A. (dalej jako: Spółka) zajmuje się m.in. obrotem paliwami płynnymi.Z uwagi na fakt, iż Spółka jest stroną umowy kredytu opartego na zmiennej stopie procentowej, w celu zabezpieczenia pozycji Spółki przed wahaniami stóp procentowych, Spółka rozważa zawarcie z bankiem umowy na instrument pochodny, tj. swap opcyjny.

Istotą powyższego instrumentu jest wzajemna wymiana kwot kapitału (pomiędzy Spółką i bankiem) nominowanych w walucie obcej USD (dalej jako: Kwoty Bazowe). Przewidywany okres do wygaśnięcia zawartego swapu opcyjnego wynosi 2 lata, co oznacza, iż w określonym w umowie terminie, tj. po 2 latach od zawarcia kontraktu (dalej jako: Data Realizacji), dojdzie do zwrotnej wymiany Kwot Bazowych. W tym czasie Spółka oraz bank będą zobowiązani do realizacji wymiany płatności (dalej jako: Płatności Swapowe). Płatności Swapowe będą realizowane periodycznie w ściśle określonych w umowie momentach, przykładowo co miesiąc, kwartał (dalej jako: Data Płatności Swapowych) w oparciu o określoną z góry stopę procentową, przykładowo LIBOR1M, EURIBOR3M (dalej jako: Stopa Referencyjna). Planowany przez Spółkę swap opcyjny jest symetrycznym instrumentem pochodnym.

Jednocześnie, w ramach tej transakcji strony ustalają poziom tzw. stopy granicznej (dalej jako: Stopa Graniczna), czyli wysokości stóp procentowych, która determinuje kierunek i wysokość Płatności Swapowych pomiędzy stronami w zależności od aktualnego poziomu Stopy Referencyjnej.

W sytuacji, w której w Dacie Płatności Swapowych Stopa Referencyjna jest wyższa niż ustalony pomiędzy stronami poziom Stopy Granicznej, Spółka otrzymuje od banku różnicę netto pomiędzy Stopą Referencyjną, a Stopą Graniczną pomnożoną przez Kwotę Bazową. Natomiast w przypadku, gdy w Dacie Płatności Swapowych poziom Stopy Referencyjnej znajduje się poniżej poziomu Stopy Granicznej, to Spółka płaci na rzecz banku różnicę netto pomiędzy Stopą Referencyjną, a Stopą Graniczną pomnożoną przez Kwotę Bazową.

Przykładowo, jeśli strony umowy instrumentu pochodnego ustalą iż Stopą Referencyjną jest LIBOR1M, a jego poziom - jako Stopa Graniczna - w umowie zostanie określony na poziomie 4%, to w sytuacji, w której w Dacie Płatności Swapowych LIBOR1M będzie kształtował się na poziomie 5% - bank będzie zobowiązany do zapłaty na rzecz Spółki różnicy w wysokości 1 p.p. od Kwoty Bazowej. Analogicznie, jeśli LIBOR1M spadnie do poziomu poniżej Stopy Granicznej, przykładowo do poziomu 3,5%, to Spółka będzie zobligowana do dokonania Płatności Swapowej w wysokości odpowiadającej iloczynowi 1,5 pp. i Kwoty Bazowej na rzecz banku.

Dla celów niniejszego wniosku płatności jakie Spółka w Dacie Płatności Swapowych otrzymuje od banku będą określone jako Otrzymane Płatności Swapowe, natomiast płatności, jakie Spółka będzie zobowiązana do zapłaty na rzecz banku w Dacie Płatności Swapowych - jako Zapłacone Płatności Swapowe.

Celem tego instrumentu pochodnego jest zabezpieczenie Spółki przed wzrostem stóp procentowych. Wzrost stóp procentowych na rynku powoduje bowiem, iż Spółka jako kredytobiorca ponosi wyższe koszty odsetek od udzielonego jej kredytu. Jednocześnie zawarcie przedmiotowego swapu opcyjnego pozwala, aby w przypadku wzrostu stóp procentowych, wyższe koszty odsetkowe ponoszone przez Spółkę były rekompensowane otrzymywanymi od banku Płatnościami Swapowymi.

Dodatkowo, w związku z zawarciem przedmiotowej umowy na swap opcyjny Spółka otrzymuje tytułem płatności wstępnej opłatę z tytułu zawarcia transakcji, odpowiadającą procentowi otrzymanej przez Spółkę kwoty kapitału (dalej jako: Płatność Wstępna). Wypłaty przedmiotowej Płatności Wstępnej bank na rzecz Spółki dokona w momencie zawarcia transakcji pomiędzy stronami.

Jednocześnie, w uzasadnionych ekonomicznie przypadkach, tj. uwzględniających aktualne uwarunkowania rynkowe i poziom kształtowania się Stopy Referencyjnej w odniesieniu do Stopy Granicznej, Spółka umownie będzie miała możliwość przedterminowego, tj. dokonanego przed Datą Realizacji (dalej jako: Data Zamknięcia) zamknięcia instrumentu swap opcyjny i rozliczenia transakcji według jej bieżącej wartości. W związku z powyższą możliwością Spółka zobligowana jednak będzie do poniesienia na rzecz drugiej strony umowy kosztów zamknięcia kontraktu (dalej jako: Koszty Zamknięcia).

Spółka pragnie dodać, iż przedstawiony powyżej instrument pochodny nie jest związany z realizowanymi przez Spółkę inwestycjami w środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne, w konsekwencji wynik uzyskany na tej transakcji nie zwiększa ich wartości początkowej.

W związku z wyżej opisanym zdarzeniem przyszłym Spółka zadała następujące pytania:

1. W którym momencie dla celów podatku dochodowego od osób prawnych Spółka powinna rozpoznać przychód z tytułu tzw. Płatności Wstępnej związanej z zawarciem transakcji, której przedmiotem jest instrument pochodny...
2. W którym momencie dla celów podatku dochodowego od osób prawnych Spółka powinna rozpoznać Otrzymane oraz Zapłacone Płatności Swapowe realizowane w wyniku zawarcia transakcji, której przedmiotem jest instrument pochodny...
3. W którym momencie dla celów podatku dochodowego od osób prawnych Spółka powinna rozpoznać wydatki ponoszone w Dacie Zamknięcia w związku z transakcją, której przedmiotem jest instrument pochodny...

Stanowisko Wnioskodawcy:

Pytanie 1

Zgodnie z art. 16 ust. 1b ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (dalej jako; ustawa o pdop) ilekroć w ustawie jest mowa o pochodnych instrumentach finansowych, rozumie się przez to prawa majątkowe, których cena zależy bezpośrednio lub pośrednio od ceny towarów, walut obcych, waluty polskiej, złota dewizowego, platyny dewizowej lub papierów wartościowych, albo od wysokości stóp procentowych lub indeksów, a w szczególności opcje i kontrakty terminowe.

Powyższa definicja wyjaśnia, że wartość instrumentu pochodnego jest uzależniona od wartości elementu bazowego.Biorąc pod uwagę, iż swap opcyjny jest prawem majątkowym, którego cena zależy bezpośrednio od przyszłej wysokości stóp procentowych, należy uznać, iż stanowi on pochodny instrument finansowy, o którym mowa w art. 16 ust. 1b ustawy o pdop.

Stosownie do treści art. 12 ust. 1 pkt 1 ustawy o pdop przychodami, z zastrzeżeniem ust. 3 i 4 oraz art. 14, są w szczególności otrzymane pieniądze, wartości pieniężne, w tym również różnice kursowe.Zgodnie z art. 12 ust. 3 ww. ustawy za przychody związane z działalnością gospodarczą i z działami specjalnymi produkcji rolnej, osiągnięte w roku podatkowym, uważa się także należne przychody, choćby nie zostały jeszcze faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont.

Na mocy art. 12 ust. 3a ww. ustawy za datę powstania przychodu, o którym mowa w ust. 3, uważa się, z zastrzeżeniem ust. 3c-3e, dzień wydania rzeczy, zbycia prawa majątkowego lub wykonania usługi albo częściowego wykonania usługi, nie później niż dzień:

1. wystawienia faktury albo
2. uregulowania należności.

Natomiast w świetle art. 12 ust. 3e ww. ustawy w przypadku otrzymania przychodu, o którym mowa w ust. 3, do którego nie stosuje się ust. 3a, 3c i 3d, za datę powstania przychodu uznaje się dzień otrzymania zapłaty.

W ocenie Spółki, kluczowe dla poprawnego określenia momentu rozpoznania przychodu z tytułu Płatności Wstępnej dla celów podatkowych, jest właściwe określenie charakteru otrzymanego od banku świadczenia. Zdaniem Spółki, kwota otrzymana od banku tytułem Płatności Wstępnej nie stanowi wynagrodzenia za wydanie rzeczy, zbycie prawa majątkowego lub wykonanie usługi. Uwzględniając powyższe, w odniesieniu do stanu faktycznego przedstawionego we wniosku, w ocenie Spółki zastosowania nie może znaleźć art. 12 ust. 3a ustawy o pdop. W konsekwencji, biorąc jednocześnie pod uwagę art. 12 ust. 3e ustawy o pdop odnoszący się do pozostałych przypadków, Spółka przychód podatkowy z tytułu Płatności Wstępnej powinna rozpoznać w dniu otrzymania zapłaty, tj. w dniu uznania na rachunku bankowym Spółki Płatności Wstępnej od banku.

Pytanie 2

W odniesieniu do przedstawionego instrumentu pochodnego, periodycznie, tj. w Dacie Płatności Swapowych Spółka może, w zależności od poziomu ukształtowania się Stopy Referencyjnej w stosunku do Stopy Granicznej, otrzymać od banku bądź być zobowiązana do zapłaty na rzecz banku Płatności Swapowych.

W związku z powyższym Spółka wniosła o potwierdzenie, w którym momencie dla celów podatkowych Spółka powinna rozpoznać Otrzymane oraz Zapłacone Płatności Swapowe.W ocenie Spółki, zgodnie z wyjaśnieniami dotyczącymi momentu rozpoznawania dla celów pdop przychodu podatkowego przedstawionymi w stanowisku Spółki w odniesieniu do pytania 1 powyżej, również przychód podatkowy rozumiany jako Otrzymana Płatność Swapowa w związku z transakcją instrumentu pochodnego powinien zostać przez Spółkę rozpoznany w oparciu o metodę kasową, o której mowa w art. 12 ust. 3e ustawy o pdop, tj. w dacie faktycznego otrzymania zapłaty od banku jako strony kontraktu terminowego.

Spółka pragnie przy tym wskazać na wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 1 lutego 2011 r., sygn. akt II FSK 1724/09, zgodnie z którym w wyniku realizacji instrumentów pochodnych nierzeczywistych nie występuje fizyczna dostawa instrumentu bazowego, nie dochodzi do zbycia prawa majątkowego lub wydania rzeczy, nie występuje również wykonanie usługi. Zatem zgodnie z tymi regulacjami, jak trafnie to ocenił Sąd pierwszej instancji, data powstania przychodu rozumianego jako zrealizowany dodatni wynik na transakcjach z kontraktów nierzeczywistych instrumentów pochodnych może zostać określona wyłącznie na podstawie art. 12 ust. 3e u.p.d.o.p. W konsekwencji, w myśl tego przepisu obowiązek wykazania przychodu podatkowego powstanie dopiero w momencie otrzymania zapłaty (delivery date).

W odniesieniu do kwoty Zapłaconej Płatności Swapowej, którą Spółka będzie dokonywała na rzecz banku na skutek niekorzystnego kształtowania się poziomu Stopy Referencyjnej w odniesieniu do Stopy Granicznej, Spółka pragnie wskazać, iż będzie ona stanowiła koszt uzyskania przychodów. W odniesieniu do kosztów podatkowych, kosztami uzyskania przychodów, zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o pdop, są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 15 ust. 1.

Uwzględniając powyższe, Spółka pragnie podkreślić, iż w odniesieniu do planowanej przez nią transakcji zawarcia kontraktu terminowego istnieje związek przyczynowo -skutkowy pomiędzy potencjalnie poniesionym kosztem a przychodami Spółki. Jak wskazano w niniejszym wniosku, Spółka zamierza zawrzeć kontrakt terminowy w celu zminimalizowania ryzyka wzrostu stóp procentowych związanego z umową kredytu, którego stroną jest Spółka. Potencjalne Płatności Swapowe związane z realizacją kontraktu swapu opcyjnego są zatem powiązane ze spłatą źródła finansowania przedsięwzięć gospodarczych Spółki. W przypadku wzrostu stóp procentowych, jakkolwiek Spółka będzie ponosiła wyższe koszty odsetek od zaciągniętego kredytu, to jednocześnie będzie otrzymywała od banku Płatność Swapową (przy uwzględnieniu dodatkowo poziomu Stopy Granicznej). Spółka zabezpiecza w ten sposób swoje przyszłe przychody przed ryzykiem związanym ze stopami procentowymi. Jednocześnie, w przypadku ich spadku efektywnie Spółka będzie ponosiła niższe koszty finansowania (w związku z zaciągniętym kredytem). Mając na uwadze całość instrumentu, stwierdzić należy, iż przedmiotowe wydatki ponoszone przez Spółkę spełniają przesłankę celowościową wynikającą z art. 15 ust. I ustawy o pdop stanowiącą o zabezpieczeniu źródeł przychodów.

Jakkolwiek koszty te będą stanowiły dla Spółki koszty uzyskania przychodów, to nie sposób, zdaniem Spółki, dokonać ich alokacji do konkretnych przychodów. W związku z powyższym, dla określenia momentu potrącalności kosztu dla celów podatkowych Spółka powinna uwzględnić zapisy art. 15 ust. 4d ustawy o pdop. Zgodnie z powyższym przepisem koszty uzyskania przychodów, inne niż koszty bezpośrednio związane z przychodami, są potrącalne w dacie ich poniesienia, a jeżeli koszty te dotyczą okresu przekraczającego rok podatkowy, a nie jest możliwe określenie, jaka ich część dotyczy .danego roku podatkowego, w takim przypadku stanowią koszty uzyskania przychodów proporcjonalnie do długości okresu, którego dotyczą. Przy czym, za dzień poniesienia kosztu uzyskania przychodów zgodnie z art. 15 ust. 4e ww. ustawy, z zastrzeżeniem ust. 4a i 4f-4h, uważa się dzień, na który ujęto koszt w księgach rachunkowych (zaksięgowano) na podstawie otrzymanej faktury (rachunku), albo dzień, na który ujęto koszt na podstawie innego dowodu w przypadku braku faktury (rachunku), z wyjątkiem sytuacji, gdy dotyczyłoby to ujętych jako koszty rezerw albo biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów.

Na potwierdzenie powyższego Spółka pragnie wskazać na wyrok z dnia 1 lutego 2011 r., sygn. akt II FSK 1724/09, w którym Naczelny Sąd Administracyjny wyraził pogląd, iż wobec tego, że stracie poniesionej na realizacji nierzeczywistych instrumentów pochodnych nie można przyznać charakteru kosztu bezpośredniego w rozumieniu art. 15 ust. 4 u.p.d.o.p., to stanowi ona koszt pośredni potrącamy wdacie poniesienia, tj. ujęcia w ewidencji księgowej (art. 15 ust. 4d).

Spółka pragnie się jednocześnie odnieść do art. 16 ust. 1 pkt 8b ustawy o pdop, zgodnie z którym nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wydatków związanych z nabyciem pochodnych instrumentów finansowych - do czasu realizacji praw wynikających z tych instrumentów albo rezygnacji z realizacji praw wynikających z tych instrumentów albo ich odpłatnego zbycia - o ile wydatki te, stosownie do art. 10g ust. 3 i 4, nie powiększają wartości początkowej środka trwałego oraz wartości niematerialnych i prawnych. W ocenie Spółki, powyższy przepis nie znajdzie zastosowania w stanie taktycznym będącym przedmiotem niniejszego pytania. Wskazuje on bowiem wyraźnie na moment rozpoznawania kosztu podatkowego w odniesieniu do wydatków związanych z nabyciem pochodnych instrumentów finansowych. Przy czym, zapłacone przez Spółkę Płatności Swapowe nie są zdaniem Spółki związane z nabyciem samego instrumentu pochodnego. W związku z powyższym przepis art. 16 ust. 1 pkt 8b ustawy o pdop nie może być stosowany w odniesieniu do Zapłaconych Płatności Swapowych.

Reasumując, Spółka stoi na stanowisku, iż za datę podatkowego rozpoznania przychodów należy uznać datę, w której Spółka uzyska Otrzymane Płatności Swapowe związane z transakcją instrumentu pochodnego. Jednocześnie momentem rozpoznania kosztu z takiej transakcji, tj. odpowiadającego wysokości Zapłaconych Płatności Swapowych, powinna być data uregulowania tej płatności na rzecz drugiej strony umowy swapu opcyjnego.

Pytanie 3

Zdaniem Spółki, ponoszone przez Spółkę w Dacie Zamknięcia koszty Zamknięcia powinny zostać rozpoznane dla celów pdop w dacie ich poniesienia zgodnie z art. 15 ust. 4d ustawy o pdop.Spółka przy tym zastrzega, iż zamknięcie instrumentu pochodnego będzie wyłącznie decyzją biznesową Spółki, w pełni racjonalną i podjętą w oparciu o aktualne warunki rynkowe, tj. w zależności od aktualnego kształtowania się poziomu Stopy Referencyjnej, stanowiącej instrument bazowy w planowanej transakcji. Jeżeli bowiem poziom Stopy Referencyjnej będzie kształtował się poniżej Stopy Granicznej, to zgodnie z zasadami planowanego swapu opcyjnego Spółka w Dacie Płatności Swapowych będzie dokonywać Płatności Swapowych na rzecz banku. W przypadku utrzymującego się poziomu Stopy Referencyjnej poniżej Stopy Granicznej, uzasadnione, zdaniem Spółki, będzie zakończenie przedmiotowego kontraktu, aby dalej nie generować dodatkowych kosztów w postaci Zapłaconych Płatności Swapowych na rzecz drugiej strony umowy instrumentu pochodnego. Spółka pragnie przy tym podkreślić racjonalność jej decyzji, zarówno w momencie zawierania instrumentu pochodnego, który w razie wzrostu stóp procentowych będzie zabezpieczał ją przed ryzykiem stóp procentowych w związku z zawartą umową kredytu opartego na zmiennej stopie procentowej, jak również w dacie potencjalnego rozwiązania kontraktu, bowiem działanie takie przyczynia się do redukcji ponoszonych przez Spółkę kosztów generowanych na skutek dalszego spadku Stopy Referencyjnej poniżej poziom Stopy Granicznej.

Uwzględniając powyższe, w ocenie Spółki można uznać, iż potencjalny wydatek związany z rozwiązaniem kontraktu poniesiony w Dacie Zamknięcia, będzie służyć zachowaniu oraz zabezpieczeniu źródła przychodu, bowiem jego poniesienie wiązać się będzie z niedopuszczeniem przez Spółkę do utraty źródła przychodu w przyszłości. Zdaniem Spółki, dążenie do uniknięcia ryzyka wystąpienia ewentualnych strat oraz zapobieżenia ich wzrostowi wypełnia przesłankę o kwalifikacji Kosztów Zamknięcia do kosztów uzyskania przychodów, o których mowa w art. 15 ust. 1 ustawy o pdop, przy jednoczesnym braku zakazu potrącenia kosztów wynikających z umów dotyczących instrumentów pochodnych mających charakter zabezpieczający w rozumieniu art. 16 ust. 1 ww. ustawy.

Na potwierdzenie słuszności powyższego Spółka pragnie wskazać na interpretację indywidualną z dnia 6 maja 2009 r. sygn. ITPB3/423-59a/09/DK, w której Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy wyraził pogląd, iż uzasadnieniem dla poniesienia niektórych wydatków może być dążenie do uniknięcia ryzyka wystąpienia ewentualnych strat, zapobieżenia ich wzrostowi jeżeli są one związane z prowadzoną działalnością gospodarczą albowiem kosztem uzyskania przychodów są również wydatki poniesione w celu zachowania i zabezpieczenia źródła przychodów, tak aby to źródło przyniosło (przynosiło) przychody także w przyszłości. Zgodnie ze stanowiskiem wyrażonym w powyższej interpretacji należy stwierdzić, iż Spółka będzie miała prawo do zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów wydatków związanych z zamknięciem opcji, o ile ich poniesienie jest ekonomicznie uzasadniono i proporcjonalne do ryzyka związanego z możliwą zmianą kursów.Zasadność przedstawionego przez Spółkę stanowiska potwierdził również Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu w wydanej 17 lutego 2010 r. interpretacji indywidualnej, sygn. ILPB3/423-1068/09-4/ŁM.

Na zasadzie analogicznej jak w uzasadnieniu do pytania 2 będącego przedmiotem niniejszego wniosku, Spółka stoi na stanowisku, iż momentem uznania podatkowego Kosztów Zamknięcia powinien być moment ich poniesienia, o którym mowa w art. 15 ust. 4d ustawy o pdop, tj. moment zapłaty kwoty Zamknięcia na rzecz drugiej strony umowy zawartego kontraktu terminowego.

Na tle przedstawionego zdarzenia przyszłego, w pozostałym zakresie stwierdzam co następuje:

Stosownie do art. 2 ust. 1 pkt 2 lit. c ustawy z dnia 29 lipca 2005 roku o obrocie instrumentami finansowymi (Dz. U. z 2005r. Nr 183, poz. 1538 ze zm.) instrumentami finansowymi w rozumieniu ustawy są finansowe kontrakty terminowe oraz inne równoważne instrumenty finansowe rozliczane pieniężnie, umowy forward dotyczące stóp procentowych, swapy akcyjne, swapy na stopy procentowe, swapy walutowe.

W doktrynie prawa finansowego za pochodny instrument finansowy uważa się taki instrument, którego wartość zależy od wartości innego instrumentu (pierwotnego), na który ten pochodny instrument został wystawiony.

Definicję pochodnych instrumentów finansowych dla celów podatkowych zawiera art. 16 ust. 1b ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz. U. z 2011 r. Nr 74, poz. 397, ze zm.). Przepis ten stanowi, iż za pochodne instrumenty finansowe uważa się prawa majątkowe, których cena zależy bezpośrednio lub pośrednio od ceny towarów, walut obcych, waluty polskiej, złota dewizowego, platyny dewizowej lub papierów wartościowych, albo od wysokości stóp procentowych lub indeksów, a w szczególności opcje i kontrakty terminowe.

Wobec powyższego, kontrakt SWAP należy uznać za spełniający definicję wynikającą z art. 16 ust. 1b ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, gdyż jest on prawem majątkowych, którego cena rozumiana jako kwota rozliczenia, zależy od wysokości stóp procentowych na rynku lub ustalonych pomiędzy stronami.

Stosownie do art. 12 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, przychodami, z zastrzeżeniem ust. 3 i 4 oraz art. 13 i 14, są w szczególności otrzymane pieniądze, wartości pieniężne, w tym również różnice kursowe.

Natomiast na podstawie art. 12 ust. 3 tej ustawy, za przychody związane z działalnością gospodarczą i z działami specjalnymi produkcji rolnej, osiągnięte w roku podatkowym, uważa się także należne przychody, choćby nie zostały jeszcze faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont.

Objęte powyższym przepisem przychody muszą być następstwem prowadzonej działalności gospodarczej. W związku z tym, między przychodem, a działalnością gospodarczą musi istnieć związek skutkujący powstaniem przychodu. Określenie związane z działalnością gospodarczą pojmuje się dość szeroko, tym samym uznając, iż przychodami z tego źródła są nie tylko przychody będące bezpośrednim wynikiem tej działalności, ale także przychody z każdej innej działalności z nią związanej, w tym w szczególności z tytułu niektórych operacji finansowych.

Przychodami należnymi, które to określenie nie zostało zdefiniowane w ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych, są przychody, które w następstwie działalności gospodarczej stały się należnością (wierzytelnością), chociaż faktycznie jeszcze ich nie uzyskano. Oznacza to, że opodatkowanie rozszerzone zostało także na przychody, które zgodnie z ich zaksięgowaniem, powinny wpłynąć do podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą, lecz jeszcze to nie nastąpiło, co jest konsekwencją oparcia opodatkowania przychodów z działalności gospodarczej na tzw. zasadzie memoriałowej. Zasady rozpoznawania momentu uzyskania przychodów określonych w art. 12 ust. 3 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, uregulowane są w art. 12 ust. 3a- 3e.

Zgodnie z art. 12 ust. 3a ww ustawy, za datę powstania przychodu uważa się, z zastrzeżeniem ust. 3c-3e, dzień wydania rzeczy, zbycia prawa majątkowego lub wykonania usługi albo częściowego wykonania usługi, nie później niż dzień:

• wystawienia faktury, albo
• uregulowania należności.

Z kolei, zgodnie z ust.3c, jeżeli strony ustalają, że usługa jest rozliczana w okresach rozliczeniowych, za datę powstania przychodu uznaje się ostatni dzień okresu rozliczeniowego określonego w umowie lub na wystawionej fakturze, nie rzadziej niż raz w roku. W przypadku otrzymania przychodu, o którym mowa w cyt. powyżej ust.3, do którego nie mają zastosowania regulacje zawarte w ust.3a i 3c, zgodnie z ust.3e - za datę powstania przychodu uznaje się dzień otrzymania zapłaty.

Należy zauważyć, że w momencie nabycia pochodnego instrumentu finansowego strony nabywają prawo majątkowe wynikające z nabytego instrumentu, to do skonkretyzowania tego prawa, w postaci żądania określonego świadczenia od drugiej strony transakcji, dochodzi o dopiero w momencie realizacji transakcji. W tym też momencie uprawniony uzyskuje przychód należny w rozumieniu art. 12 ust. 3 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

W ocenie organu podatkowego to właśnie na ten moment (umowna data rozliczenia transakcji Data Płatności Swapowych) Spółka powinna rozpoznać przychód podatkowy z tytułu Otrzymanych Płatności Swapowych jako kwotę należną (zasada memoriałowa), w dniu realizacji praw wynikających z umowy swapu opcyjnego - niezależnie od okoliczności faktycznego otrzymania płatności, co może nastąpić w terminie późniejszym (np. z powodu odroczenia terminu płatności). Zgodnie z brzmieniem powołanego art. 12 ust. 3a przychód powstaje w dniu wydania rzeczy, zbycia prawa majątkowego lub wykonania usługi (w całości lub w części), nie później niż w dniu wystawienia faktury lub uregulowania należności. Realizację instrumentu pochodnego można utożsamić ze zbyciem prawa majątkowego, gdyż w dniu, w którym następuje rozliczenie nabywca instrumentu pochodnego traci prawo wynikające z nabytego instrumentu (w całości lub w zrealizowanej części).

Natomiast z tytułu otrzymania przez Spółkę opłaty z tytułu zawarcia transakcji, tzw. Płatności Wstępnej jest ona obowiązany wykazać przychód podatkowy w dacie zawarcia umowy swapu opcyjnego (kontraktu pochodnego) przewidującego zapłatę tej płatności (art. 12 ust. 3a tej ustawy). Płatność Wstępna jest bowiem opłatą niezależną od ostatecznego wyniku zawartej umowy swapu opcyjnego i zgodnie z tą umową, zostanie otrzymana od banku w momencie zawarcia transakcji pomiędzy stronami.

W konsekwencji za nieprawidłowe należy uznać stanowisko Spółki, iż powinna rozpoznać przychód podatkowy z tytułu Otrzymanych Płatności Swapowych oraz Płatności Wstępnej w oparciu o zasadę kasową, tj. w dacie faktycznego otrzymania zapłaty od banku jako strony kontraktu terminowego.

Kwestię kosztów podatkowych reguluje art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych, według którego kosztami uzyskania przychodów, są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1. Koszty poniesione w walutach obcych przelicza się na złote według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień poniesienia kosztu.

Zapis taki oznacza, że kosztami uzyskania przychodów są wszystkie poniesione wydatki, po wyłączeniu zastrzeżonych w ustawie, pod tym jednak warunkiem, że mają one związek z prowadzoną działalnością gospodarczą, a ich poniesienie ma bądź też może mieć wpływ na wielkość osiąganych przychodów, lub służyć zachowaniu albo zabezpieczeniu źródła przychodów.

W kwestii dotyczącej wydatków związanych z realizacją instrumentów pochodnych znajduje zastosowanie art. 16 ust. 1 pkt 8b ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, który stanowi, iż nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wydatków związanych z nabyciem pochodnych instrumentów finansowych do czasu realizacji praw wynikających z tych instrumentów albo rezygnacji z realizacji praw wynikających z tych instrumentów albo ich odpłatnego zbycia - o ile wydatki te, stosownie do art. 16g ust. 3 i 4, nie powiększają wartości początkowej środka trwałego oraz wartości niematerialnych i prawnych.

Z powyższego uregulowania wynika, że koszty uzyskania przychodów związane z nabyciem instrumentów pochodnych na gruncie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych powstają dopiero w momencie realizacji (albo rezygnacji z realizacji) praw z instrumentu pochodnego lub w momencie ich odpłatnego zbycia.

Przepis art. 16 ust. 1 pkt 8b ww. ustawy w kontekście kosztów uzyskania przychodów odnosi się jedynie do wydatków na nabycie danych instrumentów pochodnych, czyli w odniesieniu do np. rzeczywistego kontraktu opcyjnego dotyczy jedynie sytuacji, w których podatnik poniósł koszty związane z nabyciem opcji, tj. kupnem opcji typu put lub call, gdzie dochodzi do wypłaty premii wystawcy opcji, która to premia będzie mogła być zaliczona do kosztów uzyskania przychodów w momencie realizacji praw wynikających z danego instrumentu finansowego lub zaistnienia innych zdarzeń opisanych w omawianym przepisie.

Natomiast do transakcji sprzedaży omawianej przykładowo opcji typu call lub put o charakterze nierzeczywistym, w których realizacja transakcji jest dokonywana poprzez rozliczenie między stronami różnicy cen ww. przepis art. 16 ust. 1 pkt 8b nie będzie miał zastosowania, gdyż w tego rodzaju transakcjach co do zasady kontrahent nie ponosi wydatków na nabycie tego instrumentu pochodnego, a jedynie wydatki związane z jego zamknięciem, które będą związane z niekorzystną wyceną instrumentu bazowego. Co za tym idzie koszty takich transakcji w ujęciu podatkowym należy rozpatrywać w oparciu o brzmienie przepisu art. 15 ust. 1 oraz art. 15 ust. 4d i 4e ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

Z literalnego brzmienia przepisu art. 15 ust. 4e ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych wynika jednoznacznie, że ustawodawca uzależnia moment potrącalności wydatku będącego kosztem uzyskania przychodów od momentu ujęcia kosztu w księgach rachunkowych. Przepisy ustawy o rachunkowości określają zasady rachunkowości oraz tryb badania sprawozdań finansowych przez biegłych rewidentów, choć niekiedy posługują się takimi samymi terminami (np. koszty, rezerwy), to jednak nie są przepisami podatkotwórczymi. Przychodami i kosztami mającymi wpływ na wysokość dochodu, są tylko te przychody i koszty, które zostały wyraźnie określone w przepisach prawa podatkowego.

W art. 15 ust. 4e ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych mowa jest wyraźnie o momencie uznania wydatku za koszt podatkowy, a nie prawnej możliwości uznania go za taki koszt. Inaczej mówiąc, najpierw wydatek musi spełniać przesłanki uznania go za koszt uzyskania przychodów w świetle przepisów o podatku dochodowym, a dopiero potem należy ustalić właściwy moment jego podatkowego rozpoznania, co w odniesieniu do kosztów innych niż bezpośrednio związanych z przychodami wiąże ten moment z momentem ujęcia kosztu w księgach rachunkowych.

Dnia poniesienia kosztu nie należy utożsamiać przy tym, z dniem faktycznego księgowania kosztów tj. z dniem technicznego zapisu operacji gospodarczej w księgach rachunkowych. Z literalnego brzmienia przepisu art. 15 ust. 4e ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych wynika jednoznacznie, że ustawodawca uzależnia moment, w którym wydatek staje się kosztem uzyskania przychodów od momentu ujęcia go w księgach zgodnie z zasadami ustawy o rachunkowości.

Nie chodzi w tym przypadku o jakiekolwiek ujęcie wydatku w księgach (np. na koncie rozliczeń międzyokresowych kosztów), tylko jego ujęcie jako kosztu tzn. uznanie przez podatnika za koszt bilansowy przy zachowaniu zasad rachunkowości: współmierności przychodów i kosztów, istotności, ostrożności. Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych nie określa terminów do dokonywania odpowiednich czynności związanych z prowadzeniem ksiąg rachunkowych. W art. 9 ustawy została jedynie zawarta norma, iż podatnicy są obowiązani do prowadzenia ewidencji rachunkowej zgodnie z odrębnymi przepisami.

Należy zatem przyjąć, iż przepis art. 15 ust. 4e ww. ustawy odsyła, w tym zakresie, do odpowiednich przepisów ustawy o rachunkowości (czy dalej - Międzynarodowych Standardów Rachunkowości), przy uwzględnieniu wszystkich zasad obowiązujących przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych, m.in. zasady współmierności, tj. przypisywania kosztów do odpowiadających im przychodów, oraz obowiązku prowadzenia ksiąg na bieżąco, chronologicznie i systematycznie.

Jeżeli więc przepisy rachunkowe pozwalają zaewidencjonować dany wydatek w ciężar kosztów w danym dniu to dniem poniesienia kosztu uzyskania przychodów (art. 15 ust. 4e w zw. z art. 15 ust. 4d tej ustawy) jest dzień, na który wydatek zostanie ujęty w księgach Spółki (jako koszt wpływający na wynik finansowy) na podstawie faktury lub rachunku (z wyjątkiem rezerw i biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów) oczywiście z zastrzeżeniem uregulowań art. 15 ust. 1 o podatku dochodowym od osób prawnych.

W konsekwencji w przypadku, gdy w wyniku rozliczenia kontraktu swapu opcyjnego (Data Płatności Swapowych), mającego na celu zabezpieczenie Spółki przed wzrostem stóp procentowych, powstaje ujemna różnica (Spółka ponosi stratę), w postaci Zapłaconej Różnicy Swapowej, to - stosownie do art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych - stanowi ona koszt uzyskania przychodów. Tym samym Spółka będzie miała prawo do zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów wydatków związanych z rozliczeniem umowy swapu opcyjnego, przy uwzględnieniu brzmienia art. 15 ust. 4d i 4e ww. ustawy, tj. w dniu, na który wydatek zostanie ujęty w księgach Spółki (jako koszt wpływający na wynik finansowy) na podstawie faktury lub rachunku.

Podobnie, jeżeli dojdzie do przedterminowego zamknięcia instrumentu pochodnego, tj. dokonanego przed określonym w umowie swapu opcyjnego terminie jego wygaśnięcia, i rozliczenia transakcji według jej bieżącej wartości, w wyniku czego Spółka będzie zobligowana do poniesienia kosztów zamknięcia kontraktu (Koszty Zamknięcia), koszty takie będą podlegały zaliczeniu do kosztów uzyskania przychodów (z uwagi na działanie w celu zachowania oraz zabezpieczenia źródła przychodów) na podstawie art. 15 ust. 4d i 4e w dniu na który wydatek zostanie ujęty w księgach Spółki (jako koszt wpływający na wynik finansowy) na podstawie faktury lub rachunku.

Za nieprawidłowe należy zatem uznać stanowisko wnioskodawcy, zgodnie z którym koszty Zapłaconych Płatności oraz Kosztów Zamknięcia powinny być zaliczone do kosztów uzyskania przychodów w dniu ich poniesienia, tj. w dniu ich uregulowania (zapłaty) na rzecz drugiej strony umowy zawartego kontraktu terminowego.

Odnosząc się do powołanego we wniosku wyroku NSA, organ stwierdza, że nie stanowi on źródła prawa i co do zasady wiążą strony postępowania w konkretnej, indywidualnej sprawie, nie rozciągając swojego oddziaływania na inne choćby podobne lub zbieżne sprawy. Na mocy art. 87 ust. 1 ustawy z dnia 2 kwietnia 1997 r. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 78, poz. 483 ze zm.) źródłami powszechnie obowiązującego prawa w Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia.

Podobnie, w odniesieniu do przywołanych przez Spółkę rozstrzygnięć organów podatkowych należy podnieść, iż zostały one wydane w indywidualnych sprawach i nie stanowią one interpretacji ogólnych przepisów prawa podatkowego, tym samym nie są wiążące dla tutejszego organu. Niemniej jednak organ zauważa, że powołane interpretacje potwierdzają samą możliwości zaliczenia wydatków związanych z instrumentami pochodnymi do kosztów podatkowych oraz ich potrącalność w momencie poniesienia, nie odnosząc się jednak do definicji tego pojęcia w art. 15 ust. 4e ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego zdarzenia przyszłego uznaje się za nieprawidłowe.

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, ul. Jasna 2/4, 00-013 Warszawa po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Warszawie Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Płocku, ul. 1-go Maja 10, 09-402 Płock.

Wniosek ORD-IN

Treść w pliku PDF

Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie