Temat interpretacji

W jakim okresie (miesiącu), dla celów rozliczenia podatku dochodowego od osób prawnych, Spółka zobowiązana jest rozpoznać przychody/koszty związane z zawarciem i realizacją transakcji, której przedmiotem jest instrument pochodny zerokosztowy?

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2015 r., poz. 613 ze zm.) oraz § 4 pkt 2 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 kwietnia 2015 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz.U. z 2015 r., poz. 643), Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach, działający w imieniu Ministra Finansów, stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy, przedstawione we wniosku z 15 marca 2016 r. (data wpływu do tut. BKIP 21 marca 2016 r.), o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie momentu powstania przychodu i kosztu związanego z zawarciem i realizacją transakcji, której przedmiotem jest instrument pochodny zerokosztowy jest prawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 21 marca 2016 r. wpłynął do tut. BKIP wniosek o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie momentu powstania przychodu i kosztu związanego z zawarciem i realizacją transakcji, której przedmiotem jest instrument pochodny zerokosztowy.

We wniosku zostało przedstawione następujące zdarzenie przyszłe:

W dniu 18 września 2015 r. Spółka X oraz spółki od niej zależne zawarły umowę o utworzeniu podatkowej grupy kapitałowej (dalej: PGK) w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób oprawnych (t.j. Dz.U. z 2014 r., 851 ze zm., dalej: UPDOP). Zgodnie z tą umową:

• PGK została utworzona na okres co najmniej trzech lat podatkowych,
• rokiem podatkowym PGK jest rok kalendarzowy,
• Spółka X została wyznaczona na spółkę reprezentującą PGK w zakresie obowiązków wynikających z UPDOP oraz ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2015 r., poz. 613 ze zm.).

Podstawa opodatkowania PGK jest obliczana zgodnie z art. 7a UPDOP, w związku z art. 7 ust. 1-3 UPDOP.

W/w Umowa została zarejestrowana przez właściwy urząd skarbowy. Pierwszy rok podatkowy PGK rozpoczyna się w dniu 1 stycznia 2016 r.

Spółka wchodząca w skład PGK (dalej: Spółka) dokonuje sprzedaży produktów, które notowane są na giełdach. Bazy cenowe tych produktów ustalane są z nabywcami w kontraktach/umowach (wieloletnich, rocznych i spot). W związku z prowadzoną działalnością Spółka stale narażona jest na wahania rynkowych cen sprzedawanych produktów (notowanych na giełdach: Giełda Metali , Giełda w Nowym Jorku, Międzybankowy Rynek w L.) oraz zmienność kursów walut, w których rozliczana jest sprzedaż.

Spółka, w celu zabezpieczenia przed ryzykiem niekorzystnych zmian w poziomach cen sprzedaży na rynku walutowym i towarowym zawiera z wyspecjalizowanymi podmiotami (banki, brokerzy - dalej: Broker) transakcje na pochodnych finansowych, przez które rozumie się zgodnie z postanowieniami art. 4a pkt 22 UPDOP instrumenty finansowe, o których mowa w art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy z 29 lipca 2015 r. o obrocie instrumentami finansowymi (t.j. Dz.U. z 2014 r., poz. 94 ze zm.), z wyłączeniem tytułów uczestnictwa w instytucjach wspólnego inwestowania oraz instrumentów rynku pieniężnego.

Zawierane przez Spółkę transakcje na instrumentach pochodnych mają charakter nierzeczywisty, tj. obejmują rozliczenie pieniężne instrumentu bez dostawy instrumentu bazowego (wynik na transakcji ustalany jest jako różnica pomiędzy ceną wykonania określoną dla danego instrumentu pochodnego a ceną referencyjną (np. dla miedzi - średnia miesięczna oficjalnych notowań cen miedzi na LME) instrumentu bazowego na dzień wykonania).

Wśród transakcji na instrumentach pochodnych zawieranych przez Spółkę występują instrumenty typu opcje, forward, swap, jak również złożone instrumenty pochodne zerokosztowe typu:

1. put producencki, który skonstruowany jest z dwóch opcji:
   • zakupionej od Brokera opcji sprzedaży put z określonym w kontrakcie poziomem wykonania, premią jednostkową i tonażem (lub nominałem) oraz
   • wystawionej przez Spółkę opcji kupna call z określonym w kontrakcie poziomem wykonania (głęboko in the money, np. 1 USD/t dla rynku miedzi, 1 USc/troz dla rynku srebra, 1 grosz dla rynku walutowego), z określoną premią jednostkową i tonażem (lub nominałem), który jest uzależniony od ceny opcji put, wchodzącej w skład ww. instrumentu zerokosztowego (tonaż/nominał wystawionych opcji kupna stanowi określony procent tonażu/nominału zakupionych opcji sprzedaży, dając całkowitą premię netto na instrumencie równą zero);
2. collar (korytarz), który skonstruowany jest z połączenia dwóch opcji:
   • zakupionej od Brokera opcji sprzedaży put z określonym w kontrakcie poziomem wykonania, premią jednostkową i tonażem (lub nominałem) oraz
   • wystawionej przez Spółkę opcji kupna call z określonym w kontrakcie poziomem wykonania, premią jednostkową i tonażem (lub nominałem) równym tonażowi (lub nominałowi) zakupionych opcji sprzedaży;
3. seagull (mewa), który skonstruowany jest z połączenia trzech opcji:
   • zakupionej od Brokera opcji sprzedaży put z określonym w kontrakcie poziomem wykonania, premią jednostkową i tonażem (lub nominałem) oraz
   • wystawionej przez Spółkę opcji sprzedaży put z określonym w kontrakcie poziomem wykonania (niższym niż poziom wykonania zakupionej opcji sprzedaży), premią jednostkową i tonażem (lub nominałem) równym tonażowi (lub nominałowi) zakupionych opcji sprzedaży oraz
   • wystawionej przez Spółkę opcji kupna call z określonym w kontrakcie poziomem wykonania, premią jednostkową i tonażem (lub nominałem) równym tonażowi (lub nominałowi) zakupionych opcji sprzedaży.

Opisane instrumenty zerokosztowe typu put producencki i collar charakteryzują się tym, że w strukturze put producencki dochodzi zawsze do rozliczenia co najmniej jednej z opcji wchodzących w jej skład, w związku z poziomem wykonania głęboko in the money (np. 1 USD/t dla rynku miedzi, 1 USc/troz dla rynku srebra i 1 grosz dla rynku walutowego) wystawionej (sprzedanej) opcji przez Spółkę (druga opcja wchodząca w skład struktury put producencki podlega wówczas wygaśnięciu bez realizacji); w przypadku tej struktury możliwa jest również równoczesna realizacji obu opcji i ich rozliczenie w tym samym terminie. W strukturze collar dochodzi do rozliczenia maksymalnie jednej z opcji wchodzących w jej skład; w przypadku tej struktury może również dojść do sytuacji, że żadna z opcji wchodzących w skład struktury nie będzie rozliczana.

Powyższe transakcje opcyjne są obustronnym zobowiązaniem (pomiędzy Spółką i Brokerem) do sprzedaży/kupna określonego instrumentu bazowego w określonym momencie w przyszłości, ustalonym w dacie wykonania (przed datą wykonania nie jest znany wynik na transakcji tj. w dacie, na którą ustalany jest wynik na instrumencie (jako różnica między ceną wykonania a ceną referencyjną), wymagalnym w dacie rozliczenia (data rozliczenia, co do zasady, przypada w ciągu 2-ch dni roboczych po dacie wykonania), którą jest data w której ma dochodzić do płatności wyniku na instrumencie zerokosztowym (a więc do faktycznej realizacji instrumentu); przy czym daty te dla wszystkich opcji wchodzących w skład nabywanego przez Spółkę danego instrumentu zerokosztowego stanowią odpowiednio takie same daty (tj. daty wykonania i daty realizacji).

Wobec faktu, że elementami składowymi instrumentów pochodnych zerokosztowych są opcje, w dacie zawarcia transakcji z Brokerem (tj. w dniu, w którym zawarto transakcję), której przedmiotem jest instrument pochodny zerokosztowy, określana jest wysokość premii za zakup opcji oraz za wystawienie opcji - z istoty instrumentu zerokosztowego wynika, że premie te ustalane są na takim poziomie, że dochodzi do ich wzajemnego wyzerowania (nettowania) w ramach danego instrumentu pochodnego zerokosztowego, a we wskazanej dacie płatności premii (jak również w przyszłości) nie dochodzi do płatności tych premii.

Wynik uzyskany z tytułu realizacji w przyszłości ww. instrumentu put producencki (stanowiący przychód lub koszt), jest rozliczany poprzez zapłatę różnicy wyników z realizacji poszczególnych opcji wchodzących w skład struktury przez jedną ze stron transakcji (tzn. przez Spółkę lub Brokera), bądź poprzez zapłatę przez Spółkę kwoty rozliczenia z tytułu wystawionej opcji kupna (w przypadku wygaśnięcia zakupionej opcji sprzedaży); data rozliczenia (w przyszłości) będzie jedynym momentem, w którym płatności z tytułu wykonania instrumentu będą wymagalne, i w którym nastąpi faktyczny przepływ pieniężny z danego instrumentu zerokosztowego.

Wynik uzyskany z tytułu realizacji w przyszłości ww. instrumentu collar (stanowiący przychód lub koszt), stanowi rozliczenie jednej z opcji wchodzących w skład struktury przez jedną ze stron transakcji (tzn. przez Spółkę lub Brokera); data rozliczenia (w przyszłości) będzie jedynym momentem, w którym płatności z tytułu wykonania instrumentu będą wymagalne, i w którym nastąpi faktyczny przepływ pieniężny z danego instrumentu zerokosztowego. Jak podano powyżej, w przypadku tej struktury może również dojść do sytuacji, że żadna z opcji wchodzących w skład struktury nie będzie rozliczana - opcje wygasną w związku z ukształtowaniem się ceny/kursu referencyjnego pomiędzy cenami/kursami wykonania nabytej opcji sprzedaży i sprzedanej opcji kupna.

Wynik uzyskany z tytułu realizacji w przyszłości ww. instrumentu seagull (stanowiący przychód lub koszt) stanowi rozliczenie jednej z opcji wchodzących w skład struktury przez jedną ze stron transakcji (tzn. przez Spółkę lub Brokera) lub dwóch opcji wchodzących w skład struktury (w przypadku realizacji zarówno zakupionej, jak i wystawionej opcji sprzedaży); data rozliczenia (w przyszłości) będzie jedynym momentem, w którym płatności z tytułu wykonania instrumentu będą wymagalne, i w którym nastąpi faktyczny przepływ pieniężny z danego instrumentu zerokosztowego. W przypadku instrumentu seagull może również dojść do sytuacji, że żadna z opcji wchodzących w skład struktury nie będzie rozliczana - opcje wygasną w związku z ukształtowaniem się ceny/kursu referencyjnego pomiędzy cenami/kursami wykonania nabytej opcji sprzedaży i sprzedanej opcji kupna (podobnie jak przy instrumencie collar).

Przedmiotowe transakcje dotyczące nabycia ww. instrumentów zerokosztowych są dokumentowane przez Brokerów różnymi dokumentami, w zależności od praktyki danego Brokera, przy czym występują sytuacje, że:

• Broker sporządza jeden dokument, wskazujący na zawarcie transakcji, której przedmiotem jest instrument zerokosztowy, nie we wszystkich przypadkach jednak nazywając ten instrument wprost np. collar, seagull,
• Broker sporządza odrębny dokument, dla każdej opcji wchodzącej w skład danego instrumentu zerokosztowego (zarówno opcji sprzedanych przez Brokera, jak również wystawionych przez Spółkę - w ramach danego instrumentu zerokosztowego); na dokumentach tych Broker wskazuje m.in. wielkość premii oraz datę płatności premii. W niektórych przypadkach Broker ponadto potwierdza drogą mailową, że opcje put i call, które były przedmiotem zawartych transakcji wchodzą w skład instrumentu pochodnego zerokosztowego.

Ze względu na regulacje prawne kraju działalności Brokera, w przypadku Brokera zagranicznego, jak również wewnętrznie stosowane rozwiązania systemowo-informatyczne poszczególnych banków - Brokerów, Spółka nie ma wpływu na sposób dokumentowania powyższych transakcji przez Brokerów. Niemniej jednak fakt, że są to instrumenty pochodne zerokosztowe dodatkowo potwierdza dokumentacja wewnętrzna Spółki, a mianowicie, Spółka X posiada wewnętrzne procedury, zgodnie z którymi:

• funkcjonujący w Spółce Komitet Ryzyka Rynkowego, m.in. rekomenduje Zarządowi Spółki wdrożenie określonych strategii zabezpieczających przed ryzykiem zmian cen metali, kursów walut i stóp procentowych; w rekomendacji wskazywany jest każdorazowo rodzaj instrumentu (w tym: zerokosztowy), który ma zabezpieczać w określonym/przyszłym okresie, wskazane ceny sprzedaży lub kursy walutowe dla określonego tonażu/nominału;
• w momencie kiedy rekomendacja jest akceptowana przez Zarząd Spółki, w formie stosownej Uchwały stanowi ona podstawę dla odpowiedniego wydziału Spółki do zawarcia transakcji na instrumentach pochodnych, zgodnie z wytycznymi wskazanymi w Uchwale Zarządu;
• po zawarciu transakcji na rynku instrumentów pochodnych, wydział zawierający daną transakcję przedstawia Komitetowi Ryzyka Rynkowego sprawozdanie z realizacji Uchwały Zarządu Spółki, w sprawie wdrożenia danej strategii zabezpieczającej, tj. zawarcia transakcji na określonych Uchwałą instrumentach pochodnych, np. zerokosztowych.

W księgach rachunkowych, prowadzonych przez Spółkę na podstawie regulacji Międzynarodowych Standardów Rachunkowości/Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej, respektując wymogi rachunkowości zabezpieczeń (MSR 39) Spółka ujmuje nabyty instrument pochodny zerokosztowy jako odrębne transakcje, wchodzące w jego skład.

Zawierane transakcje na instrumentach pochodnych, w tym zerokosztowe, dotyczą zabezpieczenia przepływów pieniężnych Spółki. Transakcje te nie są związane z nabyciem środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych, jak również nie są zawierane w celach spekulacyjnych.

Wnioskodawca ponadto informuje, że w latach ubiegłych, Spółka X - jako samodzielny podatnik podatku CIT, otrzymała interpretacje znak: ILPB3/423-260/10/13-S/ŁM oraz ILPB3/423-260/10/13-S-1/ŁM z 29 kwietnia 2013 r. wydane przez Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu, w sprawie będącej przedmiotem niniejszego wniosku (interpretacje znak: ILPB3/423-260/10/13-S/ŁM oraz ILPB3/423-260/10/13-S-l/ŁM z 29 kwietnia 2013 r. zostały wydane w wyniku sporu sądowego, zakończonego prawomocnym wyrokiem WSA we Wrocławiu sygn. akt I SA/Wr 1082/10 oraz sygn. akt I SA/Wr 1081/10). Jednakże, z uwagi na fakt, że od dnia 1 stycznia 2016 r. podatnikiem podatku CIT jest PGK, ponowne wystąpienie z niniejszym wnioskiem jest uzasadnione.

W związku z powyższym zadano następujące pytanie:

W jakim okresie (miesiącu), dla celów rozliczenia podatku dochodowego od osób prawnych, Spółka zobowiązana jest rozpoznać przychody/koszty związane z zawarciem i realizacją transakcji, której przedmiotem jest instrument pochodny zerokosztowy...

Zdaniem Wnioskodawcy, w dacie zawarcia kontraktu Spółka nie będzie zobowiązana do rozpoznania żadnych przychodów, w tym z premii z tytułu wystawionej opcji wchodzącej w skład instrumentu zerokosztowego. Przychody lub koszty - ustalone jako wynik na instrumencie zerokosztowym - wynikające z przedmiotowej transakcji będą rozpoznawane dopiero w przyszłości - w dacie realizacji w/w instrumentu jako całości, tj. w dacie rozliczenia, określonej umową z Brokerem, tj. dacie w której wynik staje się wymagalny.

Zgodnie z postanowieniami art. 12 ust. 3 UPDOP, za przychody związane z działalnością gospodarczą i z działami specjalnymi produkcji rolnej, osiągnięte w roku podatkowym, uważa się także należne przychody, choćby nie zostały jeszcze faktycznie otrzymane (...), przy czym art. 12 ust. 3f w/w ustawy stanowi, że za datę powstania przychodu z realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych uważa się moment realizacji tych praw, a więc datę w której wynik na instrumencie staje się wymagalny.

Jednocześnie, art. 16 ust. 1 pkt 8b UPDOP, stanowi, że nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wydatków związanych z nabyciem pochodnych instrumentów finansowych - do czasu realizacji praw wynikających z tych instrumentów albo rezygnacji z realizacji praw wynikających z tych instrumentów albo odpłatnego ich zbycia (...), przy czym art. 15 ust. 4d i 4e stanowi, że koszty pośrednio związane z uzyskiwanymi przychodami są potrącane w dacie ich poniesienia, tj. w dacie zarachowania w księgach rachunkowych.

Powyższe oznacza, że warunkiem rozpoznania przychodu jest stwierdzenie, że jest on należny, przy czym datą podatkowego rozpoznania przychodów jest data otrzymania przez Spółkę płatności - dodatniego wyniku na rozliczeniu instrumentu zerokosztowego jako całości - z tytułu realizacji instrumentu zerokosztowego. Jednocześnie, momentem rozpoznania kosztu z tych transakcji - ujemnego wyniku na rozliczeniu instrumentu zerokosztowego jako całości - jest data rozliczenia instrumentu, pod którą wynik z transakcji winien być ujęty w księgach rachunkowych Spółki (i pod którą następuje płatność na rzecz Brokera). Zauważyć również należy, że na moment zawarcia transakcji, art. 16 ust. 1 pkt 8b UPDOP nie będzie miał zastosowania, gdyż nabycie instrumentu zerokosztowego w związku z charakterem i sensem ekonomicznym tej struktury nie wiąże się dla stron tej transakcji (Spółki i Brokera) z ponoszeniem jakichkolwiek wydatków na nabycie tego instrumentu.

Biorąc pod uwagę rzeczywistą treść zawieranych transakcji, a w szczególności charakter prawny oraz ekonomiczny w/w transakcji, należy stwierdzić, że przedmiotem transakcji zawieranych przez Spółkę jest jeden instrument pochodny o charakterze złożonym - instrument zerokosztowy, który dla celów podatkowych należy rozpatrywać jako całość, a nie jako poszczególne elementy składające się na ten instrument. Warunkiem koniecznym dla konstrukcji złożonego instrumentu pochodnego zerokosztowego jest bowiem zestawienie dwóch/lub więcej instrumentów prostych o wzajemnie przeciwnym kierunku płatności premii opcyjnej w wysokościach, które się wzajemnie znoszą (w ramach takiego instrumentu złożonego), co w konsekwencji ma doprowadzić do braku płatności premii.

Tym samym poszczególne opcje wchodzące w skład instrumentu zerokosztowego, w dacie zawarcia transakcji na instrumencie nie generują - dla celów podatkowych przychodów (w szczególności po stronie Spółki nie powstaje jakakolwiek należność, co jest warunkiem koniecznym dla rozpoznania przychodu) ani też kosztów, a jedynym momentem rozpoznania przychodów lub kosztów podatkowych - ustalonych jako wynik na instrumencie zerokosztowym rozpatrywanym jako całość - będzie w przyszłości data rozliczenia instrumentu zerokosztowego jako całości.

Wnioskodawca wskazuje przy tym, że występujące w praktyce przypadki dokumentowania przez Brokera poszczególnych elementów instrumentu zerokosztowego (opcji) odrębnymi dokumentami mają jedynie charakter techniczny i nie mogą przesądzać o faktycznej treści zawieranej transakcji. Dokumenty bankowe same w sobie nie ustanawiają odrębnych zobowiązań/należności, a sporządzane przez Spółkę dokumenty jednoznacznie wskazują, że przedmiotem zawieranych transakcji jest instrument zerokosztowy.

Powyższe stanowisko Spółki potwierdza również wydany w sprawie Spółki X wyrok WSA we Wrocławiu sygn. akt I SA/Wr 1082/10 oraz sygn. akt I SA/Wr 1081/10 oraz interpretacje znak: ILPB3/423-260/10/13-S/ŁM z 29 kwietnia 2013 r. i znak: ILPB3/423-260/10/13-S-1/ŁM z 29 kwietnia 2013 r.

W konsekwencji, Wniokodawca uważa, że dopiero w przyszłości - w dacie rozliczenia instrumentu zerokosztowego jako całości składającej się z kilku opcji - będzie zobowiązana do rozpoznania w rachunku podatkowym faktycznego wyniku realizowanego na tym instrumencie (jako całości).

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego zdarzenia przyszłego uznaje się za prawidłowe.

Mając powyższe na względzie, stosownie do art. 14c § 1 Ordynacji podatkowej, odstąpiono od uzasadnienia prawnego dokonanej oceny stanowiska Wnioskodawcy.

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

Nadmienia się, że w zakresie stanu faktycznego wydano odrębne rozstrzygnięcie.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu, ul. św. Mikołaja 78/79, 50-126 Wrocław, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - t.j. Dz.U. z dnia 14 marca 2012 r., poz. 270 ze zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Katowicach Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Bielsku-Białej, ul. Traugutta 2a, 43-300 Bielsko-Biała.

Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach