- Ujemne bądź dodatnie różnice kursowe powstałe w związku z dokonaniem zapłaty za obejmowane udziały, Spółka powinna rozpoznać jako koszt uzyskania przychodów/przychód w dniu zapłaty (tj. w dniu uregulowania zobowiązania); - w przypadku powstania ujemnych różnic kursowych, w związku z dokonaniem zapłaty za obejmowane udziały, ujemne różnice kursowe będą stanowić pośrednie koszty uzyskania przychodu, które powinny być alokowane odpowiednio do źródła z zysków kapitałowych i źródła z pozostałej działalności operacyjnej, zgodnie z kluczem przychodowym tj. poprzez zastosowanie art. 15 ust. 2, 2a, 2b ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych; - w przypadku powstania dodatnich różnic kursowych, w związku z dokonaniem zapłaty za obejmowane udziały, dodatnie różnice kursowe należy zaliczyć do przychodów operacyjnych, tj. przychodów innych niż przychody z zysków kapitałowych wymienione w art. 7b ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

Interpretacja indywidualna – stanowisko w części prawidłowe i w części nieprawidłowe

Szanowni Państwo,

stwierdzam, że Państwa stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego/zdarzenia przyszłego w podatku dochodowym od osób prawnych jest w części prawidłowe i w części nieprawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

20 marca 2023 roku wpłynął Państwa wniosek z 14 marca 2023 roku o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy ustalenia czy:

-    ujemne bądź dodatnie różnice kursowe powstałe w związku z dokonaniem zapłaty za obejmowane udziały, Spółka powinna rozpoznać jako koszt uzyskania przychodów/przychód w dniu zapłaty (tj. w dniu uregulowania zobowiązania);

-    w przypadku powstania ujemnych różnic kursowych, w związku z dokonaniem zapłaty za obejmowane udziały, ujemne różnice kursowe będą stanowić pośrednie koszty uzyskania przychodu, które powinny być alokowane odpowiednio do źródła z zysków kapitałowych i źródła z pozostałej działalności operacyjnej, zgodnie z kluczem przychodowym tj. poprzez zastosowanie art. 15 ust. 2, 2a, 2b ustawy o podatku dochodowym  od osób prawnych;

-    w przypadku powstania dodatnich różnic kursowych, w związku z dokonaniem zapłaty za obejmowane udziały, dodatnie różnice kursowe należy zaliczyć do przychodów operacyjnych, tj. przychodów innych niż przychody z zysków kapitałowych wymienione w art. 7b ustawy o podatku dochodowym  od osób prawnych.

Treść wniosku jest następująca:

Opis stanu faktycznego/zdarzenia przyszłego

Spółka działająca pod firmą: R. SA (dalej: „Wnioskodawca” lub „Spółka”) jest czynnym, zarejestrowanym podatnikiem VAT, będącym polskim rezydentem podatkowym, podlegającym opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób prawnych w Polsce od całości swoich dochodów, bez względu na miejsce ich osiągania.

Wnioskodawca jest spółką kapitałową należącą do międzynarodowej grupy kapitałowej (dalej: „Grupa Kapitałowa”) świadczącej usługi (…). Grupa Kapitałowa, której częścią jest Wnioskodawca, wypracowała szereg rozwiązań (…) Spółka pełni w Grupie Kapitałowej rolę podmiotu holdingowego oraz prowadzi działalność gospodarczą w zakresie świadczenia na rzecz klientów (…). Ponadto, w skład Grupy Kapitałowej wchodzą spółki, skupiające się na (…).

Na przestrzeni ostatnich lat podatkowych, Spółka nabywała udziały w podmiotach zależnych (poprzez objęcie udziałów/akcji w nowo powstałych spółkach jako ich spółka dominująca (spółka matka) lub w podwyższonym kapitale tychże podmiotów).

W 2018 roku Spółka stała się jedynym udziałowcem w podmiocie R. M., z siedzibą na Cyprze [dalej: „RM CY”], obejmując w nim 100% kapitału. W kolejnych latach Spółka obejmowała udziały w RM CY w wyniku podwyższenia kapitału tego podmiotu pozostając ciągle jednym udziałowcem RM CY. W 2021 roku doszło do trzech transakcji nabycia udziałów RM CY oraz w polskiej spółce kapitałowej (R. H. sp. z o.o.), natomiast w 2022 roku do trzech transakcji nabycia udziałów RM CY. Cena za nabywane udziały została wyrażona w walucie obcej – euro, konsekwentnie, także zapłata za obejmowane udziały następowała w walucie obcej. W przypadku transakcji zrealizowanych w 2021 roku, dwukrotnie doszło do sytuacji, zgodnie z którą po przeliczeniu wartości wkładów pieniężnych na nabycie udziałów wyrażonych w walucie obcej na złote według kursu średniego Narodowego Banku Polskiego z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień wniesienia wkładu pieniężnego na objęcie udziałów, wartość wkładów pieniężnych była wyższa od wartości tych wkładów z dnia ich faktycznego wniesienia według kursu średniego NBP z dnia poprzedzającego zapłatę. W tym przypadku, po stronie Spółki powstały dodatnie różnice kursowe. Natomiast, do przeciwnej sytuacji doszło w szczególności, w przypadku jednej transakcji zrealizowanej w 2021 roku oraz jednej transakcji zrealizowanej w 2022 roku – w tych przypadkach powstały ujemne różnice kursowe.

Z kolei, w 2022 roku, Spółka nabyła, również 99% udziałów w podmiocie R. H. Cena za nabywane udziały została wyrażona w walucie obcej – rupii indyjskiej.

Konsekwentnie, także zapłata za obejmowane udziały nastąpiła w walucie obcej. W przypadku tej transakcji, po przeliczeniu wartości wkładów pieniężnych na nabycie udziałów wyrażonych w walucie obcej na złote według kursu średniego Narodowego Banku Polskiego z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień wniesienia wkładu pieniężnego na objęcie udziałów, wartość wkładów pieniężnych była wyższa od wartości tych wkładów z dnia ich faktycznego wniesienia według kursu średniego NBP z dnia poprzedzającego zapłatę. Z uwagi na to, po stronie Spółki powstały dodatnie różnice kursowe.

Grupa Kapitałowa ciągle się rozwija i możliwe, że w przyszłości Spółka nabędzie bądź obejmie udziały (akcje) w innych spółkach zależnych bądź podmiotach niepowiązanych. W przypadku, w którym cena za nabywane udziały (akcje) będzie wyrażona w walucie obcej oraz zapłata nastąpi w walucie obcej – w walucie, w której została wyrażona wartość udziałów bądź w innej walucie obcej, wartość wkładów pieniężnych może być niższa/wyższa od wartości tych wkładów z dnia ich faktycznego wniesienia według faktycznie zastosowanego kursu w dniu zapłaty.

W związku z tym, po stronie Spółki powstały oraz w przyszłości mogą powstać ujemne bądź dodatnie różnice kursowe. Spółka rozlicza różnice kursowe według tzw. metody podatkowej, czyli zgodnie z art. 15a ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2587 ze zm., dalej: „ustawa o CIT”).

Pytania

1.  Czy ujemne bądź dodatnie różnice kursowe powstałe w związku z dokonaniem zapłaty za obejmowane udziały, Spółka powinna rozpoznać jako koszt uzyskania przychodów/przychód w dniu zapłaty (tj. w dniu uregulowania zobowiązania)?

2.  Czy w przypadku powstania ujemnych różnic kursowych, w związku z dokonaniem zapłaty za obejmowane udziały, ujemne różnice kursowe będą stanowić pośrednie koszty uzyskania przychodu, które powinny być alokowane odpowiednio do źródła z zysków kapitałowych i źródła z pozostałej działalności operacyjnej, zgodnie z kluczem przychodowym tj. poprzez zastosowanie art. 15 ust. 2, 2a, 2b ustawy o CIT?

3.  Czy w przypadku powstania dodatnich różnic kursowych, w związku z dokonaniem zapłaty za obejmowane udziały, dodatnie różnice kursowe należy zaliczyć do przychodów operacyjnych, tj. przychodów innych niż przychody z zysków kapitałowych wymienione w art. 7b ustawy o CIT?

Państwa stanowisko w sprawie

Ad 1

Zdaniem Wnioskodawcy, ujemne bądź dodatnie różnice kursowe powstałe w związku z dokonaniem zapłaty za obejmowane udziały, Spółka powinna rozpoznać jako koszt uzyskania przychodów bądź przychód w dniu zapłaty (tj. w dniu uregulowania zobowiązania).

Ad 2

Zdaniem Wnioskodawcy, w przypadku powstania ujemnych różnic kursowych, ujemne różnice kursowe będą stanowić pośrednie koszty uzyskania przychodu, które powinny być alokowane odpowiednio do źródła z zysków kapitałowych i źródła z pozostałej działalności operacyjnej, zgodnie z kluczem przychodowym, tj. poprzez zastosowanie art. 15 ust. 2, 2a, 2b ustawy o CIT.

Ad 3

Zdaniem Wnioskodawcy, w przypadku powstania dodatnich różnic kursowych, w związku z dokonaniem zapłaty za obejmowane udziały, dodatnie różnice kursowe należy zaliczyć do przychodów operacyjnych, tj. przychodów innych niż przychody z zysków kapitałowych wymienione w art. 7b ustawy o CIT.

Uzasadnienie:

W zakresie pytania 1

W myśl art. 15a ust. 1 ustawy o CIT, różnice kursowe zwiększają odpowiednio przychody jako dodatnie różnice kursowe albo koszty uzyskania przychodów jako ujemne różnice kursowe, w kwocie wynikającej z różnicy powstałej z przyczyn określonych w art. 15a ust. 2 ustawy o CIT (dodatnie różnice kursowe) oraz art. 15a ust. 3 ustawy o CIT (ujemne różnice kursowe).

Stosownie do art. 15a ust. 2 pkt 2 ustawy o CIT, dodatnie różnice kursowe powstają, jeżeli wartość poniesionego kosztu wyrażonego w walucie obcej po przeliczeniu na złote według kursu średniego ogłaszanego przez Bank Narodowy jest wyższa od wartości tego kosztu w dniu zapłaty, przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tego dnia.

Natomiast, stosownie do art. 15a ust. 3 pkt 2 ustawy o CIT, ujemne różnice kursowe powstają, jeżeli wartość poniesionego kosztu wyrażonego w walucie obcej po przeliczeniu na złote według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski jest niższa od wartości tego kosztu w dniu zapłaty, przeliczonej według faktycznie zastosowanego kosztu z tego dnia.

Na podstawie art. 15a ust. 6 ustawy o CIT, przez średni kurs ogłaszany przez Narodowy Bank Polski rozumie się kurs z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień poniesienia kosztu.

Wydatki na objęcie/nabycie udziałów

Jednocześnie Ustawodawca w sposób szczególny uregulował zasady rozpoznawania kosztu podatkowego w odniesieniu do nabycia/objęcia udziałów bądź akcji. Zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 8 ustawy o CIT – nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wydatków na objęcie lub nabycie udziałów albo wkładów w spółdzielni, udziałów (akcji) oraz papierów wartościowych, a także wydatków na nabycie tytułów uczestnictwa w funduszach kapitałowych; wydatki takie są jednak kosztem uzyskania przychodu z odpłatnego zbycia tych udziałów w spółdzielni, udziałów (akcji) oraz papierów wartościowych.

Zatem, jako zasadę należy przyjąć, że wydatki poniesione na nabycie bądź objęcie udziałów (akcji) nie stanowią kosztów uzyskania przychodu na moment ich poniesienia, tj. „na bieżąco”, ale są uwzględniane w wyniku podatkowym dopiero na moment odpłatnego zbycia tych udziałów (akcji). Niemniej jednak, pojęcie „wydatki na objęcie udziałów (akcji)” nie zostało sprecyzowane w ustawie o CIT – Ustawodawca nie wymienił enumeratywnie w żadnym z przepisów ww. ustawy kategorii wydatków, które powinny zostać uznane za „wydatki na objęcie udziałów (akcji)”.

Tym samym, zdaniem Wnioskodawcy, w celu oceny czy ujemne bądź dodatnie różnice kursowe powinny zostać rozpoznane jako koszty bądź przychody (stosownie do wskazania znajdującego się w art. 15a ust. 1 ustawy o CIT) w momencie zbycia udziałów (akcji), na wstępie należy dokonać analizy, czym są wydatki na objęcie udziałów (akcji). W tym celu należy odwołać się w szczególności, do orzecznictwa sądów administracyjnych referującego do tej tematyki.

Jak wskazał Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 7 września 2004 r., sygn. akt FSK 324/04: "W Słowniku języka polskiego pod red. prof. dra M. Szymczaka (PWN - Warszawa, wyd. VIII z 1993 r., t. III, str. 793) podaje się, że wydatek to „suma, która ma być wydana albo suma wydana na coś”. W rozumieniu tego wyrazu zawiera się więc element bezpośredniości dokonania wydatku. Przechodząc na grunt przepisów ustawy, należy zatem stwierdzić, że przez wydatki, o których mowa w art. 16 ust. 1 pkt 8 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych należy rozumieć wydatki podatnika bezpośrednio związane z nabyciem akcji, a więc w szczególności ich cenę, opłaty notarialne, prowizje biura maklerskiego”.

Natomiast w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z dnia 9 maja 2012 r., sygn. akt I SA/Bk 84/12, LEX nr 1166098, stwierdzono: „Wydatkami na nabycie udziałów, o których mowa w art. 16 ust. 1 pkt 8 ustawy o CIT, są to wydatki bezpośrednio związane z nabyciem tych udziałów. O bezpośredniości wydatków świadczy to, że podatnik przy nabyciu udziałów nie może ich uniknąć. Są to też wydatki, bez których nie byłoby możliwe skuteczne nabycie udziałów. Wydatkiem na nabycie udziałów w rozumieniu analizowanego uregulowania nie jest wyłącznie cena, którą spółka uiściła nabywając te udziały. Do takich wydatków zalicza się również opłaty notarialne”.

Z uwagi na powyższe, w ocenie Wnioskodawcy, w hipotezie art. 16 ust. 1 pkt 8 ustawy o CIT mieszczą się wyłącznie wydatki pozostające w bezpośrednim związku z nabyciem udziałów (akcji), tj. wydatki, bez których nie byłoby możliwe nabycie lub objęcie udziałów (akcji) w spółce. Jest to,  więc suma pieniężna, którą należy uiścić celem nabycia/objęcia udziałów (akcji), ale również inne wydatki bezpośrednio związane z nabyciem lub objęciem tych praw, stosownie do wskazania powyżej, np. podatek od czynności cywilnoprawnych, opłaty notarialne, prowizje biura maklerskiego. Takie wydatki, zgodnie z dyspozycją zawartą w art. 16 ust. 1 pkt 8 ustawy o CIT stanowią koszt uzyskania przychodu nie w momencie zakupu udziałów, lecz ich zbycia.

Różnice kursowe a koszty na nabycie/objęcie udziałów:

W związku z powyższym, w kolejnym kroku, należy ocenić czy wystąpienie różnic kursowych będzie bezpośrednio związane z nabyciem akcji, tj. czy wystąpienie różnic kursowych jest warunkiem niezbędnym do realizacji transakcji zakupu/objęcia udziałów.

Różnice kursowe, pojawiające się w związku z regulowaniem ceny nabycia/objęcia udziałów, w ocenie Wnioskodawcy, są (a precyzyjniej – mogą być) skutkiem transakcji w walucie obcej. Zatem, skoro stanowią wyłącznie pochodną formy dokonania płatności nie powinny one stanowić kosztu kwalifikowanego jako bezpośredni wydatek na objęcie/nabycie udziałów. Wystąpienie różnic kursowych w związku z nabyciem bądź objęciem udziałów (akcji) w podmiotach zależnych nie musi mieć miejsca. Przykładowo, jak miało to miejsce w przypadku jednej z transakcji przeprowadzonych przez Spółkę w 2021 r., do powstania różnic kursowych nie dochodzi np. w sytuacji tożsamości kursu waluty na dzień poniesienia kosztu i na moment jego zapłaty. W konsekwencji, w przypadku, w którym potencjalnie nie wystąpiłyby różnice kursowe, nadal doszłoby do nabycia/objęcia udziałów w podmiotach zależnych. Potwierdza to prawidłowość stanowiska o braku możliwości uznania, że powstanie różnic kursowych jest niezbędne do tego, by transakcja została zrealizowana. Tym samym, warunek bezpośredniości wydatków nie zostanie zrealizowany. Zdaniem Wnioskodawcy, nie można, więc stwierdzić, że różnice kursowe powinny zostać uznane za „wydatek na objęcie udziałów (akcji)”. W konsekwencji, nie można więc, zdaniem Wnioskodawcy, uznać, że wydatek związany z różnicami kursowymi powinien zostać rozpoznany w momencie zbycia udziałów.

Jednocześnie, jak wskazano powyżej, w świetle art. 15a ust. 2 pkt 2 ustawy o CIT oraz art. 15a ust. 3 pkt 2 ustawy o CIT, różnica kursowa w odniesieniu do poniesionych wydatków powstaje pomiędzy wartością faktycznie poniesionego kosztu a wartością poniesionego kosztu w dniu zapłaty.

Przy czym, zgodnie z art. 15a ust. 7 ustawy o CIT, za koszt poniesiony, o którym mowa w ust. 2 i 3, uważa się koszt wynikający z otrzymanej faktury (rachunku) albo innego dowodu w przypadku braku faktury (rachunku), a za dzień zapłaty, o którym mowa w ust. 2 i 3, uważa się dzień uregulowania zobowiązań w jakiejkolwiek formie, w tym w wyniku potrącenia wierzytelności.

Z uwagi na fakt, że ustawodawca wiąże możliwość powstania różnic kursowych z elementem zapłaty, różnice kursowe mają charakter kasowy. Tym samym, pomimo że różnice kursowe są związane w sposób funkcjonalny z poniesionym kosztem/osiągniętym przychodem, to jednak stanowią samodzielną pozycję przychodów i kosztów. W związku z tym, do celów rozpoznania różnic kursowych w wyniku podatkowym, bez znaczenia jest z jaką kategorią kosztów różnice te są związane, ponieważ z uwagi na autonomiczny charakter różnic, różnice kursowe nie dzielą momentu rozpoznania z kosztem czy przychodem, którego dotyczą. Należy wskazać, że na autonomiczny charakter różnic kursowych zwrócił uwagę m.in.:

-    WSA w Warszawie w wyroku z dnia 12 grudnia 2013 r. („Zdaniem organu, różnice kursowe stanowią samodzielną pozycję przychodów (dodatnie) lub kosztów (ujemne) i w tym znaczeniu mają charakter autonomiczny (...) podatkowe różnice kursowe samodzielnie stanowią przychody bądź koszty podatkowe i powstają w chwili zapłaty),

-    Dyrektor KIS w interpretacji indywidualnej z 17 grudnia 2018 r., Znak: 0111-KDIB2-1.4010.421.2018.1.EN („Ujemne różnice kursowe, mimo że mogą być związane z poniesionym kosztem, stanowią samodzielną pozycję kosztów uzyskania przychodów i w tym znaczeniu mają autonomiczny charakter”),

-    Dyrektor KIS w interpretacji indywidualnej z dnia 12 listopada 2015 r., Znak: ITPB3/4510-528/15/MJ („różnice kursowe są samodzielną pozycją przychodów (dodatnie) lub kosztów uzyskania przychodów (ujemne) i w tym znaczeniu mają charakter autonomiczny. Przesądza o tym kasowy charakter różnic kursowych, co wynika z faktu, że ustawodawca możliwość ich powstania nierozerwalnie wiąże z elementem zapłaty. Dodatkowo o kasowym charakterze różnic kursowych świadczy również to, że na gruncie ustawy podatkowej są one kategorią szczególną włączoną w zakres pojęcia otrzymanych pieniędzy i wartości pieniężnych – ustawa stanowi bowiem, że przychodem są otrzymane pieniądze, wartości pieniężne, w tym również różnice kursowe (art. 12 ust. 1 ustawy o CIT))”.

Tym samym, spójnie ze stanowiskiem Wnioskodawcy, zastosowanie w kwestii ujęcia różnic kursowych w wyniku podatkowym powinny mieć przepisy ogólne, tj. odpowiednio przychody (dodatnie różnice kursowe) oraz koszty (ujemne różnice kursowe) należy rozpoznać w rachunku podatkowym w momencie zapłaty za nabywane lub obejmowane udziały (akcje).

Za przyjęciem za prawidłowe stanowiska Wnioskodawcy w przedmiotowym zakresie przemawia również porównanie obecnie obowiązujących zasad rozpoznawania różnic kursowych z zasadami, jakie obowiązywały w stanie prawnym przed 2007 r. Zgodnie bowiem z art. 15 ust. 1 ustawy o CIT w brzmieniu sprzed 1 stycznia 2007 r., „kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów (...) jeżeli koszty wyrażone są w walutach obcych, a między dniem ich zarachowania i dniem zapłaty występują różne kursy walut, koszty te odpowiednio podwyższa się lub obniża o różnice wynikające z zastosowania kursu sprzedaży walut z dnia zapłaty, ustalonego przez bank, z którego usług korzystał ponoszący koszt, oraz z zastosowania kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z dnia zarachowania kosztu”. Podobnie w przypadku przychodów, zgodnie z art. 12 ust. 3 ustawy o CIT w brzmieniu sprzed 1 stycznia 2007 r., jeżeli przychody wyrażone są w walutach obcych, a między dniem ich uzyskania i dniem faktycznego otrzymania występują różne kursy walut, przychody te odpowiednio podwyższa się lub obniża o różnice (...)”.

Mając na uwadze powyższe, w stanie prawnym sprzed 1 stycznia 2007 r., zgodnie z art. 15 ust. 1 oraz art. 12 ust. 3 ustawy o CIT, odpowiednio konkretne koszty i przychody podatkowe podwyższało się lub obniżało się o dotyczące ich różnice kursowe (na przedmiotową okoliczność wskazuje użycie przez ustawodawcę zwrotu „koszty te odpowiednio podwyższa się lub obniża”). Tym samym, w stanie prawnym sprzed 1 stycznia 2007 r. w świetle literalnego brzmienia cytowanych przepisów ustawy o CIT, różnice kursowe „dzieliły los” przychodów bądź kosztów, z których wynikały. Fakt, że przepis ten został znowelizowany, potwierdza intencję Ustawodawcy, że różnice kursowe należy w obecnym stanie prawnym traktować, jak wskazał Wnioskodawca powyżej, jako samodzielną pozycję kosztową bądź przychodową – co implikuje fakt, że to data zapłaty przesądza o momencie uwzględnienia różnic kursowych w rachunku podatkowym.

Na marginesie, Spółka wskazuje, że przyjęcie za prawidłowe stanowiska uznającego, że różnice kursowe, podobnie jak wydatki na zakup udziałów (akcji), będą mogły być uwzględnione w wyniku podatkowym dopiero w momencie ich zbycia ,prowadziłoby do sytuacji, w której część podatników nie rozpoznałaby różnic kursowych w swoim wyniku podatkowym. Należy bowiem wskazać, że wielu podatników nie nabywa/obejmuje udziałów (akcji) w celach inwestycyjnych, lecz celem rozwoju grupy kapitałowej. Tym samym, sytuacja, w której bez wyraźnego uzasadnienia ku temu, wyrażonemu w ustawie o CIT, różnicowano by sytuację podatników w zależności od celu nabycia/objęcia udziałów (akcji), nie jest dopuszczalna.

Reasumując, z uwagi na powyższe, Wnioskodawca podkreśla, że zastosowanie w tej kwestii znajdą przepisy ogólne, tj. różnice kursowe powinny być ujęte w rachunku podatkowym Spółki, zasadniczo na moment zapłaty za nabywane bądź obejmowane udziały (akcje) i nie powinny mieć żadnego wpływu na ustalenie wysokości kosztu uzyskania przychodu z tytułu odpłatnego zbycia udziałów (akcji), jak i dochodu uzyskanego z tytułu ich odpłatnego zbycia.

Opisane podejście zostało potwierdzone w licznych interpretacjach indywidualnych oraz wyrokach sądów administracyjnych na przestrzeni ostatnich lat:

-    w interpretacji indywidualnej z dnia 17 grudnia 2018 r., Znak: 0111-KDIB2-1.4010. 421.2018.1.EN organ wskazał, że „ujemne różnice kursowe powstałe w związku z dokonaniem zapłaty za obejmowane Udziały (wpłatą wkładów pieniężnych) Spółka powinna rozpoznać jako koszt uzyskania przychodów w dniu zapłaty (tj. wpłaty wkładów pieniężnych)”;

-    w interpretacji indywidualnej z dnia 22 stycznia 2016 r., Znak: IBPB-1-3/4510-593/ 15/APO organ zgodził się ze stanowiskiem wnioskodawcy, że słusznym jest wskazanie, że „różnice kursowe powstałe w związku z nabyciem lub objęciem udziałów (akcji) w podmiotach zależnych nie mieszczą się w kategorii wydatków na nabycie lub objęcie udziałów (akcji), o których mowa w art. 16 ust. 1 pkt 8 ustawy o CIT, a tym samym nie będą miały wpływu na ustalenie wysokości kosztu uzyskania przychodu z tytułu odpłatnego zbycia uprzednio nabytych bądź objętych udziałów (akcji) jak i dochodu uzyskanego (straty poniesionej) z tytułu ich odpłatnego zbycia”;

-    w wyroku z dnia 12 grudnia 2013 r., sygn. akt III SA/Wa 2605/13, w której Wojewódzki Sąd Administracyjny orzekł, że w ocenie Sądu – zrealizowane różnice kursowe, jako że nie stanowią bezpośredniego warunku zbycia udziałów, powinny być rozliczone samodzielnie w momencie zapłaty za transakcje zakupu przedmiotowych udziałów – dodatnie jako przychód podatkowy, ujemne – jako koszt uzyskania przychodów”, 

-    w interpretacji indywidualnej z dnia 28 marca 2013 r., Znak: IPPB5/423-6/13-3/IŚ organ podkreślił, że „mimo że różnice kursowe związane są z poniesionym kosztem – to są samodzielną pozycją przychodów (dodatnie) lub kosztów uzyskania przychodów (ujemne) i w tym znaczeniu mają charakter autonomiczny. Przesądza o tym kasowy charakter różnic kursowych, co wynika z faktu, że ustawodawca możliwość ich powstania nierozerwalnie wiąże z elementem zapłaty”;

-     w interpretacji indywidualnej z dnia 14 listopada 2011 r., Znak: IPTPB3/423-196/11-2/KJ, w której organ podatkowy uznał za prawidłowe stanowisko wnioskodawcy, że „na powstałe na zawartej w walucie obcej transakcji nabycia udziałów w zagranicznych spółkach dodatnie bądź też ujemne różnice kursowe samoistnie stanowić będą w momencie zapłaty odpowiednio przychód bądź koszt uzyskania przychodu wpływający na podstawę opodatkowania podatkiem dochodowym od osób prawnych, czyli tym samym różnice te nie będą miały wpływu na ustalenie wysokości dochodu ze zbycia tych udziałów w momencie ich sprzedaży”.

Podsumowując, w opinii Wnioskodawcy, ujemne bądź dodatnie różnice kursowe powstałe w związku z dokonaniem zapłaty za obejmowane udziały, Spółka powinna rozpoznać jako koszt uzyskania przychodów/przychód w dniu zapłaty (tj. w dniu uregulowania zobowiązania).

W zakresie pytania 2

Stosownie do brzmienia art. 7 ust. 1 ustawy o CIT – przychodem do opodatkowania podatkiem dochodowym jest dochód stanowiący sumę dochodu osiągniętego z zysków kapitałowych oraz dochodu osiągniętego z innych źródeł przychodów. Powyższe oznacza, że ustawa o CIT wyróżnia dwa odrębne źródła przychodów:

-   przychody z zysków kapitałowych,

-   przychody z innych źródeł (tzw. „przychody operacyjne”).

Jednocześnie, przepisy ustawy o CIT określają katalog przychodów stanowiących przychody z zysków kapitałowych (art. 7b ust. 1 ustawy o CIT). Natomiast przychody niestanowiące przychodów z zysków kapitałowych należy uznać za przychody z innych źródeł przychodów (tzw. „przychody operacyjne”).

Zgodnie z art. 7 ust. 2 ustawy o CIT, dochodem ze źródła przychodów, z zastrzeżeniem wyjątków niemających zastosowania w niniejszej sprawie, jest nadwyżka sumy przychodów uzyskanych z tego źródła przychodów nad kosztami ich uzyskania, osiągnięta w roku podatkowym. Jeżeli koszty uzyskania przychodów przekraczają sumę przychodów, różnica jest stratą ze źródła przychodów. Oznacza to, że dla wyliczenia dochodu osiąganego z konkretnego źródła konieczne jest przypisanie przychodów, a w związku z tym i kosztów ich uzyskania do właściwego źródła.

Wnioskodawca w ramach swojej działalności uzyskuje i będzie uzyskiwał zarówno przychody z zysków kapitałowych (z udziału w zyskach osób prawnych), jak i przychody z innych źródeł (z podstawowej działalności operacyjnej spółki).

Stosownie do generalnej zasady wyrażonej w art. 15 ust. 1 ustawy o CIT, kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów ze źródła przychodów lub w celu zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów. Ustawodawca rozróżnia więc koszty bezpośrednio związane z przychodami oraz koszty inne niż bezpośrednio związane z przychodami (art. 15 ust. 4 ustawy o CIT). Koszty bezpośrednio związane z przychodami można połączyć z konkretnym przychodem. Koszty niezwiązane bezpośrednio z przychodem ponoszone są zwykle w celu zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodów.

Natomiast zgodnie z brzmieniem art. 15 ust. 2 ustawy o CIT, jeżeli podatnik ponosi koszty uzyskania przychodów ze źródeł, z których dochody podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym oraz koszty związane z przychodami ze źródeł, z których dochody nie podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym lub są zwolnione z podatku dochodowego, a nie jest możliwe przypisanie danych kosztów do źródła przychodów, koszty te ustala się w takim stosunku, w jakim pozostają osiągnięte w roku podatkowym przychody z tych źródeł w ogólnej kwocie przychodów.

W myśl art. 15 ust. 2a ustawy o CIT zasadę, o której mowa w ust. 2 wskazanym powyżej, stosuje się również w przypadku, gdy podatnik ponosi koszty uzyskania przychodów ze źródeł, z których część dochodów nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym albo jest zwolniona z tego opodatkowania.

Z kolei art. 15 ust. 2b ustawy o CIT ustanawia zasadę, że w przypadku, gdy podatnik uzyskuje przychody z zysków kapitałowych oraz przychody z innych źródeł przychodów, przepisy ust. 2 i 2a stosuje się także do przypisywania do każdego z tych źródeł kosztów innych niż bezpośrednio związane z przychodami.

Interpretacja powyżej przywołanych przepisów była wielokrotnie przedmiotem rozstrzygnięcia Naczelnego Sądu Administracyjnego. Między innymi, w wyroku z dnia 24 marca 2022 r., sygn. akt: II FSK 1695/20, Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że z powołanych przepisów art. 15 ust. 1, ust. 2, ust. 2a i ust. 2b ustawy o CIT wynikają następujące wnioski:

-    każdy koszt powinien być najpierw oceniony pod kątem celu jego poniesienia (osiągnięcia przychodu, zabezpieczenia lub zachowania źródła przychodów),

-    cel poniesienia wydatku powinien być badany na moment jego poniesienia, już wówczas powinno istnieć uzasadnione racjonalnie przypuszczenie, że poniesienie kosztu przyczyni się do powstania przychodu, zabezpieczenia lub zachowania źródła przychodu,

-    jeśli cel jego poniesienia jest jednym z celów wskazanych w art. 15 ust.1 ustawy o CIT i jednocześnie nie został on wymieniony w art. 16 ust. 1 tej ustawy i został on faktycznie poniesiony, należy ustalić  czy został on poniesiony w celu uzyskania przychodów z jednego ze źródeł przychodów;

-    jeżeli kosztu, o którym mowa w art. 15 ust. 1 ustawy o CIT nie można przypisać tylko do konkretnych przychodów, podatnik powinien dokonać alokacji kosztu, zgodnie z zasadami wskazanymi w art. 15 ust. 2, ust. 2a, ust. 2b ustawy o CIT, przy czym: zasada uregulowana w art. 15 ust. 2 ustawy o CIT odnosi się zarówno do kosztów bezpośrednio związanych z przychodem, jak i kosztów innych niż bezpośrednio związanych z przychodem, których nie można przypisać do konkretnego źródła w sytuacji, gdy podatnik osiąga w danym roku podatkowym dochody opodatkowane, niepodlegające opodatkowaniu i dochody zwolnione od opodatkowania;

-    zasada uregulowana w art. 15 ust. 2a ustawy o CIT odnosi się do sytuacji, gdy w ramach jednego źródła przychodów podatnik osiąga dochody opodatkowane i zwolnione, a konkretnych kosztów nie można powiązać wyłącznie z jednym z tych strumieni dochodów;

-    zasada uregulowana w art. 15 ust. 2b ustawy o CIT odnosi się wyłącznie do kosztów innych niż bezpośrednio związane z przychodem i tylko do podatników, którzy osiągają dochody z obu źródeł przychodów wskazanych w art. 7 ust. 1 ustawy o CIT.

Biorąc pod uwagę powyższe wytyczne, odnosząc się do sytuacji przedstawionej we wniosku, Wnioskodawca pragnie podkreślić, że koszt związany z powstaniem ujemnych różnic kursowych, powinien zostać uznany za koszt pośredni w rozumieniu ustawy o CIT, gdyż stanowi koszt ogólny, związany z funkcjonowaniem prowadzonej przez Spółkę działalności gospodarczej i nie jest możliwe przypisanie tego kosztu do konkretnego przychodu (na taki charakter ujemnych różnic kursowych zwrócono uwagę m.in. w interpretacji indywidualnej z dnia 17 grudnia 2018 r., Znak: 0111-KDIB2-1.4010.421.2018.1.EN – „ujemne różnice kursowe stanowią pośredni koszt uzyskania przychodów”). Tym samym, należy wskazać, że poniesienie kosztu przyczyni się do powstania przychodu, zabezpieczenia lub zachowania źródła przychodu, lecz w sposób pośredni.

W drugiej kolejności, należy zadać pytanie czy pośrednie koszty ponoszone w konsekwencji wydatków takich jak wydatki na nabycie udziałów lub akcji, należy zawsze kwalifikować jako koszty uzyskania przychodów z zysków kapitałowych, tj. art. 7b ustawy o CIT. Zdaniem Wnioskodawcy, odpowiedź na to pytanie powinna być przecząca. Wprawdzie nabycie udziałów czy też akcji może być dokonane w celu uzyskania przychodów kapitałowych, wskazanych w art. 7b ustawy o CIT, lecz równocześnie może skutkować osiągnięciem przychodów innych niż z zysków kapitałowych. Taka sytuacja może mieć miejsce w przypadku, w którym jednym z celów oraz skutków nabycia udziałów/akcji jest rozwój grupy kapitałowej, skutkujący dla nabywającego możliwością osiągnięcia w przyszłości przychodów z zysków operacyjnych.

Taka sytuacja ma również miejsce w przypadku nabycia udziałów/akcji dokonywanego przez Wnioskodawcę. Spółka może osiągnąć z tego tytułu przychody z zysków kapitałowych, niemniej jednak, przede wszystkim, kontrola nad udziałami w podmiotach zależnych ma/będzie miała pozytywny wpływ na ogół działalności operacyjnej prowadzonej przez Wnioskodawcę, co pośrednio znajdzie odzwierciedlenie w tzw. przychodach z zysków operacyjnych. Spółka świadczy bowiem (bezpośrednio lub pośrednio) na rzecz swoich podmiotów zależnych usługi w zakresie korzystania z technologii(…), które są kwalifikowane do źródła tzw. przychodów operacyjnych. W tej sytuacji nabycie akcji lub udziałów służy uzyskaniu przychodów również ze źródła innego niż zyski kapitałowe i tym samym może służyć utrzymaniu lub zabezpieczeniu tego źródła.

Reasumując, kosztów związanych z powstaniem ujemnych różnic kursowych nie można w sposób obiektywny i miarodajny przypisać do jednego źródła przychodów. Dojdzie zatem do sytuacji wskazanej w art. 15 ust. 2b ustawy o CIT, gdyż różnice kursowe stanowić będą koszty inne niż bezpośrednio związane z przychodami, które jednocześnie dotyczyć będą przychodów z zysków kapitałowych i przychodów z innych źródeł. W rezultacie, wydatki związane z powstaniem ujemnych różnic kursowych powinny zostać alokowane do obu źródeł przychodów, tj. do źródeł z zysków kapitałowych i źródeł z zysków z pozostałej działalności operacyjnej, zgodnie z kluczem przychodowym, tj. poprzez zastosowanie art. 15 ust. 2, 2a, 2b ustawy o CIT.

Wnioskodawca pragnie podkreślić, że analogiczny sposób rozumienia tego zagadnienia znalazł odzwierciedlenie w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego z ostatnich lat tj.:

-    w powołanym powyżej wyroku z dnia 24 marca 2022 r., sygn. akt II FSK 1695/20, Naczelny Sąd Administracyjny wskazał, że „Sama okoliczność, że w wyniku zakupu akcji podatnik w przyszłości może osiągnąć przychód wskazany w art. 7b ust. 1 pkt 3 lit. a) ustawy o CIT nie jest przesłanką wystarczającą do uznania, że odsetki od pożyczki zaciągniętej na zakup akcji mogą być uznane wyłącznie za koszt uzyskania przychodów z zysków kapitałowych bez prawa uznania ich za koszt uzyskania przychodów z innych źródeł, nawet wtedy, gdy zakup akcji miał służyć osiąganiu przychodów z tego źródła. Reasumując, stwierdzić należy, że jeżeli wydatki związane z nabyciem udziałów poniesione zostały w celu zwiększenia przychodu z działalności operacyjnej i ocena możliwości wpływu poniesienia tych kosztów na osiągnięcie tego przychodu jest realna, to istnieje związek pomiędzy tymi kosztami a źródłem przychodu innym niż zyski kapitałowe”,

-    w wyroku z dnia 29 lipca 2021 r., sygn. akt II FSK 37/19, Naczelny Sąd Administracyjny podkreślił „w świetle powyższych wniosków skarżąca spółka w przypadku uzyskiwania w roku podatkowym przychodów z innych źródeł, których uzyskaniu lub zachowaniu zabezpieczeniu źródła służyć ma zakup akcji w spółce A, na podstawie art. 15 ust. 1 ustawy o CIT uprawniona będzie do zaliczenia tych odsetek do kosztów uzyskania przychodów z innych źródeł. W roku podatkowym, gdy skarżąca oprócz wskazanych przychodów z innych źródeł uzyska przychody wskazane w art. 7b ustawy o CIT, które wynikać będą z zakupu akcji w spółce A to będzie także miała obowiązek przypisać do tych przychodów odpowiednią część kosztu z tytułu odsetek od pożyczki zaciągniętej na zakup akcji spółki A. rozliczenie tych kosztów (alokacja), stosownie do art. 15 ust. 2b ustawy o CIT powinna nastąpić według proporcji przychodów z zysków kapitałowych związanych z akcjami spółki A i przychodów z innych źródeł przychodów, których uzyskaniu służyć miało nabycie akcji spółki A”,

-    w wyroku z dnia 20 lipca 2021 r., sygn. akt II FSK 2627/20, Naczelny Sąd Administracyjny podkreślił, że „odsetki od pożyczek na zakup udziałów powinny zatem zostać przypisane do obu źródeł przychodów, wymienionych w art. 7 ust. 1 ustawy o CIT, według zasad wynikających z art. 15 ust. 2b ustawy o CIT”.

W zakresie pytania 3

Jak Wnioskodawca wspomniał w uzasadnieniu swojego stanowiska w zakresie pytania 2, zgodnie z art. 12 ust. 1 pkt 1 ustawy o CIT, przychodami są w szczególności otrzymane pieniądze, wartości pieniężne w tym również różnice kursowe.

Jednocześnie, stosownie do brzmienia art. 7 ust. 1 ustawy o CIT – przychodem do opodatkowania podatkiem dochodowym jest dochód stanowiący sumę dochodu osiągniętego z zysków kapitałowych oraz dochodu osiągniętego z innych źródeł przychodów.

Powyższe oznacza, że ustawa o CIT wyróżnia dwa odrębne źródła przychodów:

-   przychody z zysków kapitałowych,

-   przychody z innych źródeł (tzw. „przychody operacyjne”).

Dochodem ze źródła przychodów jest nadwyżka przychodów z danego źródła przychodów nad kosztami uzyskania przychodów z danego źródła przychodów osiągniętych w roku podatkowym. Z uwagi na to, w celu prawidłowego ustalenia kwoty dochodu, należy w poprawny sposób przypisać przychody do jednego z dwóch źródeł przychodów – z zysków kapitałowych bądź z innych źródeł. Przysporzenia, stanowiące przychody z zysków kapitałowych zostały wymienione w art. 7b ustawy o CIT. Jednocześnie, żaden inny przepis ustawy o CIT (prócz wspominanego art. 7b ustawy o CIT) nie przewiduje możliwości przypisania określonych przychodów do tego źródła. W związku z tym, należałoby przyjąć, że katalog wymieniony w art. 7b ustawy o CIT ma charakter zamknięty, a celem wprowadzenia ww. artykułu do porządku prawnego było enumeratywne określenie jakie przychody stanowią przychody z zysków kapitałowych. Na zamknięty charakter art. 7b ustawy o CIT wskazuje zarówno uzasadnienie do projektu wprowadzającego art. 7b do ustawy o CIT („przepis art. 7b ma zasadniczo na celu określenie rodzajów przychodów przypisywanych do źródła, jakim są zyski kapitałowe”) jak i stanowiska organów podatkowych i sądów administracyjnych w tym zakresie, tj. m.in.:

-    wyrok WSA w Olsztynie z dnia 13 stycznia 2022 r., sygn. akt I SA/OI 723/21, w którym WSA podkreślił, że „przepis art. 7b ustawy o CIT zawiera zatem zamknięty katalog przychodów wchodzących do źródła zysków kapitałowych, a ustawodawca wyliczył enumeratywnie, co stanowi przychody z tych źródeł”,

-    wyrok WSA we Wrocławiu z dnia 6 grudnia 2019 r., sygn. akt I SA/Wr 615/19, w którym sąd administracyjny wskazał, że „ustawodawca wyliczył enumeratywnie co stanowi przychody z zysków kapitałowych (...) jedyną poprawną metodą wykładni art. 7b ustawy o CIT jest wykładnia językowa, a z uwagi na charakter przepisu art. 7b ustawy o CIT w stosunku do całości ustawy o CIT również pojęcia zawarte w art. 7b ustawy o CIT muszą być interpretowane ściśle”.

W związku z tym, w celu ustalenia, do którego źródła (zyski kapitałowe czy też zyski operacyjne) należy przyporządkować należności spełniające wytyczne określone w art. 12 ustawy o CIT, tj. stanowiące przychody w rozumieniu ustawy o CIT, podatnik powinien zweryfikować czy określona kategoria przychodów została wymieniona bezpośrednio w art. 7b ustawy o CIT. Tytuły wymienione w art. 7b ustawy o CIT stanowią przychody z zysków kapitałowych, a więc a contrario - wszystkie pozostałe kategorie przychodowe należy zakwalifikować do tzw. przychodów z innych źródeł przychodów.

Dodatnie różnice kursowe towarzyszące kosztom i przychodom nie zostały natomiast wymienione w art. 7b ustawy o CIT jako stanowiące przychody z zysków kapitałowych. Tym samym, należy uznać, że intencją ustawodawcy było to, by podatnik zaliczył przychody z tytułu dodatnich różnic kursowych do przychodów operacyjnych (inne źródło przychodów). W przypadku, w którym poprawne miałoby być inne podejście, ustawodawca w inny sposób sformułowałby przepisy – analogicznie jak zostało to przewidziane w przypadku kosztów uzyskania przychodów, gdzie na podstawie art. 15 ust. 2, 2a, 2b ustawy o CIT należy uznać, że możliwe jest alokowanie poniesionego kosztu do obu źródeł za pomocą klucza alokacji (co obszernie przedstawia stanowisko Wnioskodawcy w zakresie Pytania numer 2). Przyjęcie przeciwnego podejścia prowadziłoby, również do niespójności systemowej, tj. błędnej interpretacji art. 12 ust. 1 ustawy o CIT, który wskazuje na autonomiczny charakter różnic kursowych – różnice kursowe stanowią samodzielną pozycję przychodów i jako odrębna kategoria przychodowa powinny być traktowane dla celów prawidłowej kalkulacji dochodu.

Jednocześnie, Wnioskodawca pragnie podnieść, że powyższe rozumowanie jest spójne z podatkowym ujęciem transakcji nabycia udziałów za środki pieniężne, które na gruncie ustawy o CIT jest zdarzeniem neutralnym podatkowo (art. 16 ust. 1 pkt 8 ustawy o CIT - „wydatki na objęcie lub nabycie udziałów albo akcji w spółce nie stanowią kosztu uzyskania przychodu w dacie ich poniesienia” oraz art. 7b ust. 1 pkt 3 ustawy o CIT, który wskazuje, w którym momencie należy rozpoznawać przychód związany z przeprowadzeniem transakcji na akcjach i udziałach – „za przychody z zysków kapitałowych uważa się inne, niż określone w pkt 1 i 2, przychody z udziału (akcji) w osobie prawnej lub spółce, o której mowa w art. 1 ust. 3, w tym przychody ze zbycia udziału (akcji), w tym ze zbycia dokonanego celem ich umorzenia oraz przychody uzyskane z wymiany udziałów”). Przyjęcie, że dodatnie różnice kursowe powstałe w związku z poniesieniem wydatków związanych z nabyciem udziałów stanowiłyby przychód z zysków kapitałowych (nie zaś z innych źródeł przychodów) skutkowałoby podważeniem neutralności transakcji nabycia udziałów (na moment nabycia). Podejście takie skutkowałoby również podważeniem autonomicznego charakteru różnic kursowych, wskazując na to, że różnice kursowe nie są samodzielną kategorią przychodową, lecz dzielą los transakcji nabycia udziałów (co jak zostało podniesione powyżej, sprzeczne jest z literalnym brzmieniem przywołanego powyżej art. 12 ust. 1 ustawy o CIT).

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawili Państwo we wniosku jest w części prawidłowe i w części nieprawidłowe.

Odstępuję od uzasadnienia prawnego oceny w zakresie pytania oznaczonego we wniosku nr 1.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej w zakresie pytań oznaczonych we wniosku nr 2 i nr 3

Zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2587 ze zm., dalej: „ustawa o CIT”),

W myśl art. 7b ust. 1 ustawy o CIT, za przychody z zysków kapitałowych uważa się: